Page 162 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

gorizontlardan tashkil topgan 0-50, 0-100 yoki 0-200 sm qatlamning
o‘rtacha namligi kerak bo‘lsa, oddiy o‘rtacha arifmetik ma’lumot

berilmasdan, balki har bir genetik gorizontning o‘rtacha ma’lumoti uning
hajm og‘irligiga ko‘paytirilgan holda quyidagi formula asosida
hisoblanadi:

ωur=   h  K   2  h  K      n  h  K n
1
2
2
n
1
h 1 K  h 2 K     h  K n
n
2

bu erda,
ωur – o‘rtacha, umumiy namlik, hajm og‘irlikga nisbatan, foiz
hisobida;
ω1∙ω2∙ωn – birinchi, ikkinchi va boshqa genetik qatlamlarning
namligi, quruq tuproq massasiga nisbatan, foiz hisobida;
h1·h2·hn – birinchi, ikkinchi va boshqa genetik qatlamlar qalinligi,
sm;

K2·K2·Kn – birinchi ikkinchi va boshqa genetik qatlamlarning hajm
3
og‘irligi, g/sm .
Agarda tuproqdagi namlik quruq massasiga nisbatan foiz hisobida

berilgan bo‘lsa, uni mazkur qatlamning hajm og‘irligiga ko‘paytirish
orqali biz namlikni hajm og‘irlikga nisbatan foiz hisobiga o‘tkazamiz.
Namlikni bunday birlikka o‘tkazib umumiy tuproq suvi jamg‘armasini mm

suv ustunida yoki har gektar uchun kubometr suv hisobiga ifodalashga
kerak bo‘ladi.
3
Tuproqdagi umumiy suv jamg‘armasini m /ga berish uchun quyidagi
umumlashtirilgan formuladan foydalanish tavsiya etiladi:

3
ω m /ga=a·dv·h
bu erda,
ω – suvning umumiy jamg‘armasi, m /ga hisobida;
3
a – ma’lum qatlamdagi namning miqdori, foiz hisobida;
3
dv – ma’lum qatlamning hajm og‘irlig, g/sm hisobida;
h – qatlam qalinligi, sm.
Bu formula yordamida kerakli ko‘rsatkichlarni qo‘yib tuproqdagi

chirindining, suvda eruvchan tuzlarning va h.k. umumiy jamg‘armasini
3
gektar hisobida tonnada ifodalash mumkin. Suv jamg‘armasini m /ga
hisobida olingan ko‘rsatkichini 10 ga qisqartirish orqali biz olingan

3
ma’lumotlarni mm suv ustuni shaklida bergan bo‘lamiz. Bunda 10 m bir
mm ga teng bo‘ladi yoki aksincha, gidrometeostansiya bergan yog‘in-
sochin ma’lumotlarining mm suv ustuni hisobidagi ma’lumotlarini 10

157