Page 255 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

Nisbatan zamonaviy hisoblangan, 1940 va 1950-yillarda gipsli

bloklar yordamida Boyukos va Kolman tomonidan amalga oshirilgan
olingan tadqiqotlar natijalarida qurilmaning elektr qarshiligi datchigi
ko‘rsatkichlarining namlikka (tuproq namligining o‘ziga emas) nisbatan

bog‘liqliklari aniqlangan, bunda namlik tuproqning asl namlik qiymatlarini
ask ettirmaganligi uchun natijalarda tuproqlarning mutloq qarshilik
qiymatlari aks etmaydi. Biroq, qurilmaning datchigi qarshiligi qiymati

alohida olingan holatda doimiy qiymat hisoblanadi, bu holatda tuproqqa
botirilgan datchikning ko‘rsatkichlari o‘rganilayotgan tuproq namunasida
amalga oshuvchi o‘zgarishlarni to‘liq holatda aks ettirishi qayd qilinadi.
Bu ko‘rinishdagi tuproqqa botirilgan gisli bloklar asosidagi

datchikning qarshilik qiymatlari egri chiziqlari to‘liq holatda tuproqlardagi
elektr qarshiligi dinamikasining asl qiymatlarini o‘zida ko‘rsatib beradi.
Bu ko‘rinishdagi egri chiziqlarni yarim

logarifmik masshtabda biz 52-rasmda
ko‘rishimiz mumkin. Bu egri chiziqlar
Amerika mintaqasida tarqalgan turli xil
farqlanuvchi tuproqlar qatlamlari

namunalari asosida olingan.

52-rasm. Turli xildagi Amerika
mintaqasi tuproqlarining namlik (W)
qiymatlariga bog‘liq elektr
o‘tkazuvchanlik xususiyatining yarim

logarifmik o‘zgarishlari qiymatlari.

53-rasmda bu ko‘rinishdlagi egri chiziqlar MDHning ayrim

hududlarida tarqalgan tuproq tiplari uchun
keltirilgan. 1-4 egri chiziqlar yupqa dispers
tuproq tiplariga, 5-9 egri chiziqlar esa
dag‘al dispers tuproq tiplariga tegishli

hisoblanadi.

53-rasm. MDH tuproqlarining namlik

qiymatiga bog‘liq holatdagi solishtirma
elektr qarshiligi qiymati (ρ).
1-4 – yupqa dispers, 5-9 – dag‘al dispers
holat

250