Page 280 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

Respublikamiz amaliyotida laboratoriya sharoitida quruq qoldiqni
bilvosita aniqlash maqsadida elektrokonduktometriya uslubi (Chexiyada

ishlab chiqarilgan “Tigran” statsionar konduktometri) qo‘llanildi.
Namunalarning reprezentativ miqdorida (o‘rganilgan eritmaning taxminan
10 % namunasi) elektr o‘tkazuvchanlik (EC) va quruq qoldiq paralel

ravishda aniqlanilishi asosida ushbu ko‘rsatkichlarning o‘zaro bog‘liqligi
bo‘yicha grafiklar tuziladi. Grafik eritmaning elektr o‘tkazuvchanlik
qiymati bo‘yicha namunalarning qolgan qismidagi quruq qoldiq miqdorini

aniqlash uchun ishlatiladi. Biroq, asbobning barcha tiplari Xalqaro birliklar
tizimi SI bo‘yicha elektr o‘tkazuvchanlikni aniqlash uchun kalibrovka
grafigi tuzilmagan, har bir asbob uchun individual grafik tuzilgan.
1995 yilda Irrigatsiya va Suv Muammolari ilmiy tadqiqot instituti

(avvalgi SANIIRI) ning tuproq tadqiqotlari va sho‘r yuvish
laboratoriyasida A.K.Chernishev tomonidan chet el portativ
elektrokonduktometrining analogi yaratildi. Keyingi yillar davomida asbob

laboratoriya va dala sharoitida sug‘oriladigan erlarda tuz qatlamini s’emka
qilishda va suvlarning minerallashganligini baholashda ko‘p marotaba
sinovdan o‘tkazilgan (66-rasm).
18 y = 1,012x
16
Показания прибора А.К.Чернышева 12
14
2
R = 0,998
10
8
6
4
2
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
66-rasm. “Iks-Ekspress” 67-rasm. Suspenziya va
Показания приборов фирм BAK,
ELE и JANWAY (Англия)
konduktomet-rining eritmalarning elektr
takomillashtirilgan modeli o‘tkazuvchanligini o‘lchashda
yordamida suvning A.K.Chernishev tomonidan
sho‘rlanganligini o‘lchash yaratilgan konduktometr va

Angliya firmalarida ishlab
chiqarilgan asboblarning
natijalarini solishtirish grafigi

Hozirgi vaqtda asbob takomillashtirilgan: 0 dan 40 g/l
konsentratsiyali eritmaning elektr o‘tkazuvchanligini o‘lchash imkonini
beruvchi 3 ta shkala va o‘lchash natijalariga haroratning ta’sir etishiga yo‘l

275