Page 33 - Iqtisodiyot ilmi osmonida yulduzga aylanganlar (1-qism)

МИЛТОН ФРИДМАН

Тейлор: Сиз эркин бозорни қандай тушунасиз – бу жамиятни
ташкил этишнинг яхши усулими? Сиз бу ҳақда микроиқтисодиёт
бўйича семинарларда сўзлаганмисиз?
Фридман: Ёдда тутинг, мен 1028–1932-йиллардаги воқеалар ҳақида
сўзлаяпман. Бу ҳодисалар жамоатчилик фикри шу жиҳатдан ўзгаргун-
га қадар бўлган, у пайтда бу масала ҳозиргидек муҳим эди. албатта,
иқтисодий тизимдаги инқироз муҳокама қилинарди, лекин мен универ-
ситетни 1932 йил июнь ойида тугалладим, мен у ерда таҳсил олаёт-
ган даврда 1928–1929-йилларда, «агар бозорлар фаолияти ўз меъёри- ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
да бўлса...», бизга бу ҳақда гапирилмасди. Бизга фақат улар тўғрисида
сўзлаб беришарди. Биз уни тўғри идрок этардик.
албатта, социализм томонга йўналган интеллектуал моданинг куч-
ли ҳаракати мавжуд эди, лекин уни кейингиси билан қиёслаб бўлмас-
ди. Ўша даврнинг бош социалисти норман Томас жуда ҳурматли инсон
бўлиб, 1928 йилдаги сайловларда ҳам бошқа социалист номзодга нис-
батан кўпроқ овоз тўплаган. Ўша даврнинг интеллектуал ҳамжамияти
асосан социалистик ғояларга мойил бўлган, лекин буни иқтисодиёт фа-
культети тўғрисида айта олмайман.
Тейлор: Яъни, бу жиҳатдан, сизнингча, мутафаккирлар йўқ,
шундайми?
Фридман: Мен ҳеч қачон сиёсат билан шуғулланмаганман. Эҳтимол,
мен ўзимни социалист дейишим мумкин эди. ким билсин. Мен коллеж-
ни тугатганимда, ўша даврда ишонганларим ҳақида эссе ёзганман. Уни
онамнинг уйида қолдирганман, мен юқори синфларда ўқиётган пайтда
отам вафот этган. Бир неча йил ўтиб, уйга қайтганимда эссени топа
олмаганман, бундан афсусдаман. Ҳозир ёшлигимда нима ҳақда ўйлага-
ним ҳақида билиб олиш учун қулай имконият бўларди.
Тейлор: Сиз нима ҳақда ёзганингизни тахмин ҳам қилолмай-
сизми?
Фридман: ишончим комилки, эсседа кейин афсус қиладиган ғоялар
бўлмаган. аниқроғи, нимадир қилишимиз зарур бўлган ишлар ҳақида
стандарт фикрлар бўлган. Лекин менда аниқ таклифлар йўқ.
Тейлор: Иқтисодиёт фани фалсафий кўринишга нисбатан
кўпроқ техник кўринишга эга, у асосан бозорнинг қандай ишлашини
кўрсатувчи талаб ва таклиф эгри чизиғидан иборат. Шундайми?
Фридман: Фикримча, у фалсафий кўринишдан анча кам.
Тейлор: Гомер Жонс сизни Чикагога боришга қай тарзда ундади?
Фридман: У нафақат мени у ерда боришга ундади, балки Чикаго
университетида ўқишим учун ҳамма ишни амалга оширди. Ҳозир ҳеч