Page 62 - Iqtisodiyot ilmi osmonida yulduzga aylanganlar (1-qism)

ПОЛ ЭНТОНИ САМУЭЛьСОН

чизиқли тизимларнинг магистрал гипотезаси ҳақида аниқ тушунчага
ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
эга бўлишимиз мумкин. Бундан ташқари, Самуэльсон дастлаб ишлаб
чиқаришнинг «алмашинувчи» функцияси мавзусини ҳимоя қилиб, кейин-
чалик эса ўзининг танқидий позициясини секин-асталик билан юмша-
тиб, «Капитал тўғрисидаги Кембриж дискуссияси»да Жоан Робин-
соннинг асосий оппоненти бўлди.
Столпер-Самуэль назарияси ва ишлаб чиқариш омилида нархлар-
ни тенглаштириш теоремаси ҳамда савдо оқимлари ва капиталнинг
ҳаракатланиши билан боғлиқ бўлган эски муаммо, марксча трансфор-
мацияланиш ва классик иқтисодиёт назариясининг бошқа масалалар-
ни ҳал қилиш билан боғлиқ бўлган назарияси билан халқаро савдо наза-
риясида ҳам ўз изини қолдирди.
Унинг мультипликатор ва акселараторлик макродинамик модели,
худди дунёга Солоу ва Самуэльсон томонидан тақдим этилган Фил-
липс эгри чизиғи каби, макроиқтисодиётда ҳаққоний эътироф этилди.
У Аллэ билан ҳамкорликда яратган, кейинчалик макроиқтисодиётда
ва монетаристик назарияда кенг қўлланилган «қайта қопланадиган
авлодлар» моделини оммалаштиришга бағишланган асари билан ҳам
донг таратди. Спекулятив-нархланишнинг ўсиши мавзуси устида олиб
борган иши асосан молиялар назариясида самарали бозор гипотезаси-
нинг пайдо бўлишидан олдин кашф этилди. Унинг инвестицион порт-
фелни диверсикациялаш, шунингдек, «ҳаётий портфель» бўйича олиб
борган ишлари ҳам кўпчиликка маълум.
1970 йилда иқтисодиёт назарияси тараққиётига қўшган улкан
ҳиссаси учун Пол Самуэльсон Нобель мукофоти билан тақдирланди.

Барнетт: Сиз билан бўлиб ўтадиган суҳбатимизнинг кириш қис-
ми сифатида 1929 йилдан 2003 йилгача бўлган давр ичида макро-
иқтисодиётнинг асосий тенденциялари ҳақида озгина тушунча
бериб ўтсангиз.
Самуэльсон: Ҳа, албатта, бироқ шу шарт биланки, менинг радикал
қисқартмаларим тақдим этилиши мумкин бўлган ҳужжатларга асосла-
нишни талаб этади.
1920-йиллар охирларида макроиқтисодиёт тушунчасини чиқариб
ташлашга эҳтиёж қолмади. америкада ҳам худди европадагидек
банклар ва монетаризм ҳақидаги китобларда Фишер-Маршаллнинг
MV = PQ формуласидан фойдаланиш нуқтаи назаридан турли даража-
даги трендлар кўриб чиқилмоқда эди. Бундан ташқари, бизнес-цикл
бўйича курсларда, айниқса, америкада, иқтисодий тебранишларнинг
2