Page 66 - Iqtisodiyot ilmi osmonida yulduzga aylanganlar (1-qism)
P. 66
ПОЛ ЭНТОНИ САМУЭЛьСОН
ган Реддавей ҳамда Мид ва Лангнинг бир-бири билан боғлиқ бўлма-
ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
ган кўплаб тенгламаларига нисбатан изоморф эди. Гарвардда иккин-
чи босқич талабаси бўлиб юрганимда Лейонхуфвуд томонидан асосий
ғоясининг афзалликларини ерга уриш ва унинг асоссизлигини кўрса-
тиш учун танлаб олинган кейнс тизимига кейнс сўзларини киритган-
ман.
Дарвинизмда дин бўлмаганлиги каби менинг кейнсчилик ғоялари
тарафдори бўлган кезларимда ликвидлик қопқонлари кейнчиликнинг
содда моделидан устун бўлиб келган деб ҳисоблаганман.
1939 йилга келиб, Тобин диссертациясидаги тезислар туфайли бой-
лик тушунчаси тубдан истеъмол функциясига киритилди. Модилья-
нининг 1944 йилда ёзилган ажойиб асари кейнснинг 1936 йилги
ғоясини ривожлантириб юборди. Бизнинг кан ва Робинсондек инглиз
ҳамкасбларимизнинг бўшлиги надсен-Тобин, Мецлер, Самуэльсон,
Модильяни, Солоу мактабига тегишли бўлган америкалик кейнсчилар-
нинг аччиғини келтира бошлади. Уларнинг идроксизлиги Редклифф
Қўмитасининг 1959 йилдаги докладидан кейин аниқ билинди.
Рейганнинг бюджет дефицити ҳақидаги охиригача ўйлаб кўрилмаган
сиёсати V нинг юқори фоизли ставкаларни рағбатлантириш йўли билан
тизимли равишда ошишига олиб келиши мумкинлигини Фридман бўрт-
тирганми ёки аҳамиятсиз деб ҳисоблаганми, унинг макроиқтисодий
модели анчагина эксцентрик бўлиши мумкин эди.
1980 йилдан бошлаб Массачусетс технологиялар институтида ил-
мий даражани олган иқтисодчиларнинг кўпчилиги ўзларини кейнсчи-
лар деб ҳисоблашларига гумоним бор. Бироқ, улар ҳам дунёдаги бошқа
замонавий иқтисодчилар каби Самуэльсон, Модильяни, Солоу ва Тобин
томонидан яратилган моделлардан фойдаланадилар. Гарварднинг 350
йиллиги нишонланаётганда профессор Мартин Фельдштейн иккин-
чи курсда ўқиётганида кейнсчилар уни жамғармалар концепциясига
қарши қилишга уринганлигидан шикоят қилишади. Тобин ва мен ҳам
ўша гуруҳда бўлганмиз ва дастлаб бу «нотўғри» ғояларни қабул қилдик,
лекин 1955 йилдан бошлаб биз иккимиз ҳам, тўлиқ бандлик ва шиддат-
ли солиқ-бюджет сиёсати келгуси демографик цикл арафасида асосий
капиталнинг кўпайишига олиб келади деб тахмин қилинган неоклассик
синтезнинг тарафдори эдик. Фельдштейннинг макроиқтисодий обзор-
ларида бугунги кунда менга ўхшаш кейнсчилар томонидан фойдалани-
ладиган парадигмаларни ошкор қилдим.
Бошқа томондан, ҳар қандай мактабнинг ичида бўлинишлар бўла-
ди, Тобин ва Модильяни ҳеч қачон Роберт Эйснер ёки Сидни вайнтра-