Page 68 - Iqtisodiyot ilmi osmonida yulduzga aylanganlar (1-qism)

ПОЛ ЭНТОНИ САМУЭЛьСОН

ситетдаги ёзувларида ҳам, ҳаттоки хотирасида ҳам у ерда бирорта анъ-
ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
ананинг мавжудлиги борасида ҳатто ҳеч қандай ишора бўлмаганлиги-
ни инкор этган. Мен бир неча йил Чикаго университетида бўлганман
– дастлаб 1932 йилда у ерда Фридман пайдо бўлгунича кузда, кейинроқ
эса даромадлар ва харажатлар мавзусида тадқиқотлар ўтказишда иш-
тирок этиш учун колумбия университетига жўнаб кетишимдан ол-
дин. Ўша пайтда Чикаго университети курсларида Минтс, Саймонс,
Директор ва Дуглас томонидан макроиқтисодиёт бўйича олиб борган
курсларни тингладим. найт, вайнер, интем, Минтс ва Гилеонс ишти-
рокида Буюк депрессияга бағишлаб ўтказилган маъруза ва мунозара-
ларда қатнашдим. Менинг ёзувларим ичида ва хотирамда Фишер-Мар-
шалл-Питунинг MV=PQ парадигмаси ҳақидаги Деннис Робертсоннинг

машҳур «Пуллар назарияси бўйича кембриж мактаби бошқаруви» ки-
тобида ёзилган нарсалардан ортиқ ҳеч нима йўқ.
катта курсларнинг энг яхши талабалари сифатида мен Стиглер,
Уоллис, Бронфенбренне, Ҳарт каби машҳур битирувчилар, шунингдек,
Фридман ва Гомер Жонс билан мулоқотда бўлиш имконига эга бўлган-
ман. Мен бунга ўхшаш нарсалар ҳақида эшитмаган ва ушбу мавзуда
ҳеч қандай ишончли нашрларни учратмаганман, шунинг учун шунга
ўхшаш афсонани ғояларни ривожлантириш тарихи сифатида кўрса-
тиш керак эмас деб ҳисоблайман. Ўша пайтда ҳали машҳур бўлмаган
Тейлор острандер ўз дипломини Чикаго университетида тайёрлаган
ва ўша пайтдаги ёзувларини сақлаб қўйган. Мен ундан ва Уоррен Са-
муэльсдан ўз ёзувларини қараб чиқишларини ва менинг фикрларимни
тасдиқлашларини ёки инкор этишларини сўрадим.
1930-йилларнинг бошида Сэя қонуни ва пулларнинг нейтраллиги-
га тегишли бўлган анъанавий ортодоксал ғоялари, аҚшдаги ва дунё
инқирозига қарши тура олишга қодир эмаслигини пайқаш учун катта
ақлга эга бўлиш шарт эмас. Сеймонс ва вайнер каби чуқур фикрлай ола-
диган олимлар замонавий иқтисодий тарихдан, шунчалик оддий бўл-
ган MV = PQ парадигмаси адекватли эмас, унинг «PQни М бошқаради»

деган хулосаси – ёлғон.
албатта, кейнс ўзининг Пигу томонидан таклиф этилган тизимли
ўзгарувчанлик мавжудлигини тан олган ликвидлик афзаллиги пара-
дигмаси ёрдамида виртуал революцияни амалга оширди. 1950 йилда
у «Умумий назария»га 1936 йилда ёзган ўзининг шиддатли тақризида,
бу худди 1950 йилдагидек «монистик фридманизм»га айланганлигидан
воз кечди.