Page 70 - Iqtisodiyot ilmi osmonida yulduzga aylanganlar (1-qism)

ПОЛ ЭНТОНИ САМУЭЛьСОН

Бернетт: Чикаго университетида ўтказган даврингиз ҳақида
ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
нима дея оласиз?
Самуэльсон: 1932 йилнинг 2 январини менинг иккинчи туғилган ку-
ним деб ҳисоблайман. Бу куни мен соат 08:30 да университет зали бўй-
лаб мальтузианлик бўйича маърузага борганман. Хатчинс раҳбарлигида
тайёрланган Чикаго университетининг янги ўқув режаси туфайли мен
физика, биологиядан бошлаб, ижтимоий ва гуманитар фанларгача аъло
фундаментал таълим олганман.
Бу давр мен учун бир-бирига ўзаро боғлиқ бўлмаган икки сабаб-
га кўра иқтисодиётни ўрганишни бошлашим учун жуда қулай фурсат
бўлди. Буюк депрессия ўзининг бошланиш босқичида турган бўлиб, у
иқтисодиёт фанига иқтидорли одамларни жалб қилди, уларга фикрлаш
ва янги қарорлар қабул қилиш борасидаги изланишлари учун озуқа бер-
ди. Чикаго университети иқтисодиёт фани неоклассик йўналишининг
етакчи марказларидан бири бўлди.
У ерда Фрэнк найт, Генри Сейсмонс, Жейкоб вайнер ва Пол Дуг-
лас ишлар эди. Мен ўзимнинг биринчи ўқитувчим аарон Директорни
(у ҳозир тахминан 100 ёшларда) яхши кўрар эдим. У доимо ностан-
дарт шаклда фикр юритар эди. У «ўзининг қатъиятли куёви Милтон
Фридман» ҳақида гапира оладиган ягона одам эди кейинроқ. У Чика-
го университети деворидан ташқарида кўп вақт ўтказганлиги сабабли
унинг бу ердаги хизмати унчалик катта эмас. Бироқ, ҳеч қандай шак-
шубҳасиз, у – Фридман, Стиглер, Беккер (найтдан кейин), вайнер, Дуг-
лас, шульц, неф ва Саймонс ҳамда ҳозирги антитрестлик инактивизми
Чикаго мактаби асосчиларидан бири ҳисобланади.
Сенга ўта қизиқ ва, шу билан бирга, у нарса бўйича маълум
қобилиятларга эга бўла бориш – жуда кам учрайдиган омад. Мен
нима қилган бўлсам, ўзим учун катта ўйинга ўхшаш нарса бўлиб кў-
ринади. ва ҳар доим менинг уринишларим менга юз ҳисса бўлиб қай-
тиб келган.
Директорнинг босмадан чиққан асарлари деярли йўқ, бироқ у ан-
титрестлик сиёсатига катта таъсир кўрсатди, унинг эгилмас нонкон-
формизми туфайли, Фридман, Стиглер, коуз ва Беккернинг иккинчи
Чикаго мактаби дунёга келди. Университетни тугатмагунга қадар, кол-
лежга ўқишга кирганлигим сабабли, мен 1931 йилнинг кузги чорагига
– иқтисодиётнинг янги курси ўргатиладиган ижтимоий фанлар доираси
соҳасидаги биринчи тадқиқотлар дастурига тушмаганман.
Бизга ўша пайтда секин-аста қисқартирила бошланаётган эски ки-
риш курси ўтилар эди. Сличтер маърузалари асосида директорга те-
0