Page 9 - Iqtisodiyot ilmi osmonida yulduzga aylanganlar (1-qism)

ВАСИЛИЙ ВАСИЛьеВИч ЛеОНТьеВ

кучларида тузилган. Уларда Германия иқтисодиёти учун тузилган «да-
ромад – харажат» жадвали мавжуд бўлиб, бу уларга мақсадни танлашда
ёрдам берган эди. одатда, мен бировнинг ишига аралашмайман, лекин
агар сиз ниманидир устидан иш олиб борсангиз, у ҳолда тегишли вази-
фаларни тушунишингиз лозим бўлади. Ҳарбий ҳаво кучлари ҳолатида
бу мақсад ва шунга ўхшаш ҳолатни танлашда уларга «даромад – хара-
жат» усули катта қизиқиш уйғотган эди.
Фоули: Сиз Кейнснинг 1930-йиллардаги ишини қандай баҳо-
лайсиз? Ўша вақтдан бери Сизнинг унинг қарашларига бўлган муно- ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
сабатингиз ўзгармадими?
Леонтьев: Йўқ, мутлақо йўқ. Менинг муносабатим етарлича тан-
қидий бўлди. кейнс таҳлилчи эмас, балки сиёсатчиликка мойилроқ эди.
Гарчи биринчилардан бўлиб, кейнс қарашларига бағишланган қатор
мақолаларимни ёзган бўлсам-да, мен ҳеч қачон кейнсчи бўлмаганман.
Сиз уларни ишларимнинг орасидан топасиз. Лекин мен унинг концеп-
циясини сиёсий жиҳат эмас, балки ёндашувларини мунтазам равишда
таҳлил қилишга ҳаракат қилдим, фикримча, у ҳаддан ташқари прагма-
тикдир. «Тизимни тузатишни хоҳлайсизми? яхши. Лекин, дастлаб уни
ёритиб беринг, кейин эса, унинг ҳолатини яхшиланг».
Фоули: Ўша даврда сизда иқтисодий депрессияни бартараф
этишнинг муқобил назарияси мавжудмиди?
Леонтьев: Йўқ. Менинг фикримча, иқтисодий тебранишларни на-
зарий фаҳмлаш учун, авваламбор, бу жараёнлар динамик характерга
эга эканлигини тушуниб олиш лозим. Мен, бу тебранишларни диффе-
ренциал тенгламалар билан ифодаланган деб ҳисоблайман. Таркибий
ўзгаришлар, айниқса, ҳозирги вақтда катта аҳамиятга эга. Динамика
доим мавжуд бўлган. Бу ўзаро алоқалар ва тенгламалар тизими бўлиб,
лекин миқдорий ёндашув барибир муҳимдир. Бинобарин, мен кузатиш
ва назария ўртасидаги алоқага кўпроқ эътибор қаратиб, бир вақтнинг
ўзида, аслида, математик ҳисобланган «харажат – маҳсулот ишлаб
чиқариш» усули бўйича таҳлил назариясини ишлаб чиқдим ва маъ-
лумотлар тўплашга ҳаракат қилдим. Фикримча, мен иқтисодий ста-
тистика фанининг мазмунига таъсир кўрсата олдим.
Фоули: Ҳа. «Харажатлар – маҳсулот чиқариш» усули ва миллий
даромад таҳлили 1940–1950-йилларнинг энг муҳим икки ютуғи эди.
Леонтьев: Фикрингизга қўшиламан. Бунда қарама-қаршилик мав-
жуд эмас деб ўйлайман. «Харажатлар – маҳсулот ишлаб чиқариш» усу-
ли, менинг фикримча, батафсилроқ усул ҳисобланади. Масалан, БМТ
учун иқтисодий статистик кўрсаткичлар тизимини ишлаб чиқиш ва-