Page 178 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
Asosiy jarayonlar. Muvaffaqiyatli faoliyat ko‘rsatuvchi kompa-
niyalar yaratilgan qiymatni isteʼmolchilarga vaqt va makonda tezkor
va samarali tarzda yetkazib berish imkonini beruvchi operatsion
va boshqaruv jarayonlari bilan boshqalaridan ajralib turadi.
Asosiy jarayonlarga o‘qitish, taraqqiy ettirish, ishlab chiqarish,

budjetlashtirish, rejalashtirish, sotish va xizmatlar va shuningdek,
kompaniyada ishlab chiqilgan qoida va meʼyorlar ham kiradi.
Yuqorida sanab o‘tilgan to‘rt unsur har qanday biznes-model ning
asosiy bloklari hisoblanadi. Isteʼmolchilarga taqdim etiladigan qiymat
va daromad formulasi mos ravishda isteʼmolchilar va kompaniyalar
uchun qiymatni aniqlab bersa; asosiy resurslar va asosiy jarayonlar
esa ushbu qiymatning isteʼmolchilarga va kompaniyalarga qay tarzda
yetkazib berilishini izohlab beradi. Bir ko‘rinishdan sodda bo‘lib
ko‘ringan ushbu modelning kuchi uning qismlarining murakkab

o‘zaro bog‘liqligida namoyon bo‘ladi. To‘rtta unsurdan biridagi global
o‘zgarish modelning boshqa uchta qismiga, shuningdek, umumiy
holda biznes-modelning o‘ziga ham taʼsir qiladi.

5.4. Biznes-modelni shakllantirish:
A. Ostervalder yondashuvi
Quyida biz bevosita biznes-modelni shakllantirish borasida so‘z

yuritamiz. Bunday rasmiylashtirish usullaridan biri “Biznes-model-
larni yaratish” kitobida Aleks Ostervalder va I. Pinelar tomonidan
taklif etilgan. Asosiy g‘oya biznes-modelni A4 formatidagi bitta
varaqqa joylashadigan, aniq tartiblangan holda barchaga birdek tu-
shunarli bo‘lishini taʼminlashdan iboratdir. Ostervalder har qanday
biznes-modelni to‘qqizta blokdan iborat xarita sifatida shakllanti-
rishni taklif qiladi. Har bir blokning boshqasidan alohida tahlil qi-
lish mumkinligi va shuningdek, bir komponentning o‘zgarishi qolgan
komponentlarga qanday taʼsir qilishini ko‘rib chiqishga imkon berishi

bilan ushbu shakl bir muncha qulay sanaladi.
Ostervalder biznes-modelni tashkilotni yaratish, rivojlantirish
va muvaffaqiyatli faoliyatining asosiy tamoyillarini taʼriflash uchun
zarur vosita sifatida tushuntiradi. Ostervalder modelining bloklarini

177