Page 227 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
Innovatsiyalarni muhofaza qilishning eng samarali vositasi – bu
patentlash hisoblanadi. Patent – bu intellektual faoliyat natijalaridan
foydalanishda ustunlik beruvchi, mualliflik huquqi va uning egasining
mutlaq hu quqini tasdiqlovchi hujjatdir.
Patentning qiymati shundan iboratki, u o‘z egasiga patent berilgan

mamlakat chegarasida patentning amal qilish muddati tugagunga
qadar intellektual faoliyat natijalaridan yakka o‘zi foydalanishi
borasida mutlaq huquq beradi va patent egasining roziligisiz
o‘zgalarning intellektual faoliyat natijalaridan foydalanishini
taqiqlaydi. Patent o‘z egasiga qonuniy monopoliya va bozorda
katta hokimiyatga ega bo‘lish imkonini beradi. Patent ixtiro yoki
foydali modelning mohiyatini har bir kishi uchun ochib beradi,
shuning uchun bu yerda tasvirlangan texnik yechim har qanday
shaxslar tomonidan boshqa mamlakatlarda o‘z mahsulotlarini ishlab

chiqarishda foydalanishi mumkin, lekin bunday mahsulotni patent
amal qiluvchi mamlakat hududiga olib kirish taʼqiqlanadi.
Patent quyidagi funksiyalarni bajaradi:
• huquq egasining intellektual mulkini nusxa olish va o‘g‘irlashdan
himoya qiladi;
• marketing vositasi sifatida raqobatchilarga nisbatan huquq ega-
sining mahsulotlarini qonuniyligini tasdiqlaydi;

• muayyan bozor ulushini nazorat qilishni taʼminlaydi;
• huquq egasiga huquqbuzar shaxsdan patent buzilishiga chek qo‘-
yishni, yetkazilgan zararni qoplashni, obro‘ni himoya qilish maqsadida
chiqarilgan sud qarorini omma ixtiyoriga havola etishni talab qilish
huquqini beradi. Mamlakatimiz qonunchiligiga muvofiq, il miy-texnik
sohasidagi va badiiy-konstruktorlik sohasidagi intellektual faoliyat
natijalari patent huquqining obyektlari hisoblanadi.
Ilmiy-texnika sohasidagi intellektual faoliyat natijalariga quyida-
gilar kiradi:

ixtiro – mahsulotga (qurilma, modda, shtamm, hujayraga) yoki
us lubga (moddiy vositalar bilan moddiy obyektlar ustida xatti-
harakatlarni amalga oshirish jarayoni) tegishli bo‘lgan texnik yechim
muhofazalanadi;

226