Page 416 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
investitsiya kiritilgan kompaniyalarning kapitallashuvini o‘stirish va
shu orqali kompaniyadan “chiqishda” kompaniyadagi ulushini sotish
orqali foyda ko‘rishdan iboratdir. Kompaniyadan “chiqish” quyidagi
uch usul orqali amalga oshadi:
- investitsiya kiritilgan kompaniyalarning aksiyalarini birlamchi

ommaviy taklif qilish (IPO-sotish) vositasida fond bozori orqali;
- venchurli investorning ulushini boshqa investorga (to‘g‘ridan-
to‘g‘ri investitsiya fondlari yoki strategik investorga) sotish orqali;
- investorning ulushini turli vosita va usullar yordamida sotib olish
orqali.
Tavakkalchiliklarni taqsimlash maqsadida venchur fondlari
jamlangan mablag‘larni yetarlicha ko‘p sonli loyihalarga (10 tadan 30
tagacha bo‘lgan loyihalar) investitsiya qiladilar. Bu tabiiy hol, chunki
loyihalarning ancha katta qismi zarar keltiruvchi yoki daromadlilik

darajasi past loyihalar hisoblanadi, biroq investitsiya kiritilgan loyi-
halarning maʼlum bir qismi yuz foiz va hatto ming foizgacha daromad
keltirishi mumkin (“3-3-3-1” qoidasi).
Buxgalteriya hisobini soddalashtirish yoki mablag‘larning muay-
yan qismini maqbullashtirish maqsadida retsipiyent-kompaniyalarga
venchur fondlar tomonidan berilayotgan mablag‘lar uzoq muddatli
garovsiz kredit sifatida rasmiylashtiriladi. Bunday qo‘yilmalarga

ikkala tomon ham investitsiya sifatida qaraydilar, loyiha barbod
bo‘lgan vaziyatda kreditlar qaytarilmasligi ham mumkin.
Venchur fondlarining samarali faoliyat yuritishida boshqaruvchi
kompaniyaning o‘rni juda katta.
Venchur fondning faoliyat yo‘nalishlari, fondning katta-kichikligi,
xodimlarning soniga bog‘liq holda boshqaruvchi kompaniyaning ich-
ki tuzilmasi ham farqlanadi. Yirik venchur fondlarda boshqaruvchi
kompaniya xodimlarining ierarxiyasi quyidagicha ko‘rinishga ega
bo‘ladi:

1) sherik – jarayonlarni boshqaruvchi, bitimlar bo‘yicha qarorlar
tayyorlovchi “venchur kapitalist”. Sheriklarning birlashishi – bu
foydada ishtirok etuvchilar hisoblanadi.
2) boshqaruvchi direktor – foydada ishtirok etmaydigan, yollanma

415