Page 417 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
xodim. Uning vazifasi – bitimlar bo‘yicha hujjatlar tayyorlash va
portfel kompaniyalar bilan hamkorlik qilish.
3) tahlilchi – foydada ishtirok etmaydigan yollanma xodim. U
sektorlar va kompaniya faoliyatini tahlil qiladi, baʼzan bitimlarni
tayyorlash va kompaniyani boshqarishda ham ishtirok qiladilar.

Odatda, bitta kompaniyaga investitsiyalar kiritish bir necha
bosqichlardan iborat bo‘ladi. Bunday yondashuv ilk bosqichlardayoq,
muvaffaqiyatsiz loyihalarni aniqlab olish va ularni moliyalashtirishni
o‘z vaqtida to‘xtatish imkonini beradi. Tadbirkor keyingi
bosqichlarda ko‘proq investitsiyalarga ega bo‘lish uchun o‘z mehnati
mahsuldorligini yanada oshirishga harakat qiladi.
Shu sababli ham venchur fondlar o‘z mablag‘larini asta-sekinlik
bilan yillar davomida sarflaydilar. Investorlar fondga barcha
mablag‘larni birdaniga o‘tkazib bermaydilar, balki zaruriyatga qarab,

ol dindan kelishilgan miqdorlarda o‘tkazib boradilar.
Jahon amaliyotining ko‘rsatishicha, ingliz-amerika qonunchiligi
doirasida ko‘zda tutilgan cheklangan hamkorlik to‘g‘risidagi
shartnoma (kommandit shirkat-Limited Partnership, LP) venchurli
fondga eng mos keluvchi tashkiliy-huquqiy tuzilma hisoblanadi.
AQShda mikroelektronikaning paydo bo‘lishi va rivojlanishi
venchur kapitalining muvaffaqiyati borasida yorqin misol

bo‘la oladi. 1947-yilda Bell Laboratories xodimlari J. Bardin, U.
Bretten va U. Shoklilar birinchi yarim o‘tkazgichli tranzistorni
namoyish qiladilar. Bu haqiqatdan ham inqilobiy kashfiyot
bo‘lib, uning amalda qo‘lla nilishi besunaqay elektron lampalarga
ehtiyoj qoldirmas edi. Buning natijasida 1950-yillarning oxiriga
kelib, IBM kompaniyasining asoschilaridan birining o‘g‘li Sh.
Feyrchayldning mablag‘lari evaziga “Faierchild Semiconductor”
kompaniyasi dunyoga keldi. Kapital jalb qilish masalalari bilan
A. Rok shug‘ullanadi, dastlabki investitsiyalar hajmi 1,5 mln

dollarni tashkil etdi. Dunyodagi birinchi mikrosxemalar mazkur
kompaniyaning “yulduzli” loyihasiga aylandi.
Keyinchalik A. Rok 1961-yilda 5 million dollarlik fond tashkil qiladi,
mazkur fondning 3 million dollari investitsiya qilinadi. Natijalar

416