Page 545 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
dir. Yangi texnologiyalarga investitsiyalar raqobatbardosh, yuqori
talab bilan isteʼmol etiladigan tovarlar ishlab chiqarishga yordam
beradi.
Iqtisodiy munosabatlar ishtirokchilarining innovatsion faoliyati-
ning asosiy ko‘rsatkichlarini tadqiq etish, mazkur jarayonlarga makro

muhit omillarining taʼsiri, innovatorlarning xatti-harakatini tahlil
etish, innovatsiyalarning daromadliligi va xatarliligini baholash
nazariyaning rivojiga o‘z hissalarini qo‘shadi.
D. M. Keyns (1883 – 1946) tadqiqotlari alohida qiziqish kasb etib,
uning nazariyasi “Bandlik, foiz va pul umumiy nazariyasi” ilmiy ishida
o‘z aksini topadi. Uning fikricha, yalpi talabning rag‘batlantirilishi va
faollashuvi tovar va xizmatlar ishlab chiqarish va taklif qilishga taʼsir
etishga qodirdir. Bunda innovatsiyalar muhim ahamiyat kasb etadi.
Innovatsiyalar hajmi, daromadliligi va foydasidan ishlab chiqarish

ko‘lami va surʼati bog‘liq bo‘ladi.
Keyns nazariyasida multiplikator tamoyilining o‘rni katta. Mul-
tiplikatorning lugʼaviy maʼnosi “ko‘paytiruvchi”dir. Mazkur tushun-
chani iqtisodiyot sohasiga angliyalik iqtisodchi R. F. Kan birinchi bo‘lib
tatbiq etdi. Multiplikator nazariyasida milliy daromad va bandlikning
oshishida investitsiyalarning rolini belgilash muhim ahamiyat
kasb etadi. D. Keyns fikricha, investitsiyalarning ko‘payishi ishlab

chiqarishga qo‘shimcha ishchilarni jalb etishga, yaʼni bandlikning
oshishiga, natijada esa daromad va isteʼmolning ko‘payishiga olib
keladi. D. Keyns multiplikator investitsiyalar hajmining o‘sishi
daromadning investitsiyalar o‘sishi ko‘rsatkichlariga nisbatan K
martaga katta bo‘lishini anglatadi, deb uqtiradi. Shunisi maʼlumki,
mazkur konda avvalambor natijasi fan va texnika -yutuqlarini ishlab
chiqarish va ijtimoiy sohalarga joriy etish bo‘lgan investitsiyalash
yo‘na lishlaridan biri bo‘lgan innovatsiyalarga taalluqlidir.
Xulosa qilib aytish mumkinki, akseleratsiya tamoyili deganda,

innovatsiyaga talab savdo va daromadning oshishi bilan yuzaga
keluvchi holat sifatida izohlaydigan jarayon tushuniladi.
Akseleratorning oddiy formulasi quyidagicha: It=a(Yt-Yt-l)
Bunda, It–yangi investitsiyalar o‘sishi; a–akseleratsiya

544