Page 31 - test ebook1
P. 31
ข้อมูลที่ถูกบันทึกไว้นี้ ชุมชนได้น ามาใช้ประโยชน์ในการวิเคราะห์และสังเคราะห์เป็น
ความรู้ใช้แก้ปัญหาและพัฒนาตนเอง
ในช่วงเวลาที่เพิ่งผ่านมานี้ โดยเฉพาะช่วงวิกฤตเศรษฐกิจในครึ่งหลังปี พ.ส. 2540
การเรียนรู้ของชุมชนภายใต้ปรัชญาใหม่ส่งผลให้เครื่องมือเรียนรู้ได้รับการปรับปรุงและพัฒนา
ตามไปด้วย
บันทึกในฐานะเครื่องมือเรียนรู้ของชุมชนในยุคนี้ได้รับการออกแบบให้ซับซ้อน
ครอบคลุม และมีจุดประสงค์เฉพาะมากขึ้น เช่น บันทึกรายจ่ายของครัวเรือนที่ชุมชนได้ก าหนด
ให้ครัวเรือนบันทึกในช่วงท าแผนแม่บทชุมชน มีจุดประสงค์ให้แต่ละครัวเรือนเรียนรู้การอุปโภค
บริโภคของตัวเองซึ่งน าไปสู่การลด ละ เลิกการใช้จ่ายที่ไม่จ าเป็นบางรายการ การผลิตทดแทน
การซื้อ และที่ส าคัญบันทึกประเภทนี้จะช่วยสร้างความสัมพันธ์ระหว่างสมาชิกในครอบครัว
เลี่ยม บุตรจันทา เกษตรกรบ้านนาอีสาน จังหวัดฉะเชิงเทรา ได้น าเอาแบบบันทึกรายจ่าย
ของครัวเรือนที่คณะท างานแผนแม่บทชุมชนก าหนดขึ้นมาใช้ทุกเย็น เลี่ยม ภรรยา และลูก ๆ
จะนั่งหันหน้าเข้าหากันทุกคนสัญญาว่าจะพูดความจริงต่อกัน และเริ่มบันทึกรายจ่ายของแต่ละคน
ลงในแบบฟอร์ม ท าเช่นนี้ทุกวันจนครบ 1 เดือน แล้วน ามาเป็นฐานในการค านวณค่าใช่จ่ายต่อปี
ข้อมูลนี้เองที่เลี่ยม บุตรจันทา ตัดสินใจเลิกเหล้า เลิกบุหรี่ และการพนันทุกชนิด และน าเงิน
ที่เคยใช้จ่ายในส่วนนี้ประมาณปีละ 5-6 หมื่นบาท มาใช้หนี้ ธ.ก.ส. นอกจากนั้นครอบครัวของเขา
ได้เริ่มปลูกทุกอย่างที่กิน และกินทุกอย่างที่ปลูก ท าให้ครอบครัวลดรายจ่ายลงไปได้มาก
ความเป็นอยู่เริ่มดีขึ้นเป็นล าดับ
คณะกรรมการจัดท าแผนแม่บทชุมชนได้น าข้อมูลจากบันทึกครัวเรือนเหล่านี้
มาประมวลภาพของชุมชน ซึ่งเป็ นฐานส าคัญที่จะน าไปสู่การจัดท าแผนงาน/โครงการ
ที่จะช่วยให้ชุมชนผลิตและแปรรูป เพื่อลดรายจ่ายและสร้างกระแสการไหลเวียนของเงินทุน
ในพื้นที่ของตน
3.2 แบบส ารวจและแบบสอบถาม เป็นเครื่องมืออีกชนิดหนึ่งที่ชุมชนน ามาใช้เก็บรวบรวม
ข้อมูลเอกสารการเรียนรู้ของตนเอง เป็นเครื่องมือที่ผู้น าชุมชนและชาวบ้านทั่วไปคุ้นเคยและ
มีประสบการณ์ในการใช้เครื่องมือแบบนี้กับหน่วยงานรัฐและเอกชนมาก่อน
หลักส าคัญในการน าแบบส ารวจและแบบสอบถามมาใช้คือชุมชนเป็นผู้ก าหนดเนื้อหาหรือ
ประเด็นที่ต้องการ และน าข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์เพื่อหาความเข้าใจ แก้ไข และพัฒนาชุมชนของตน
หากจะเปรียบเทียบกับแบบส ารวจหรือแบบสอบถามที่ชุมชนเคยท าร่วมกับบุคคลหรือองค์กร
ภายนอกจะน าข้อมูลที่ได้ไปวิเคราะห์นอกชุมชน ชุมชนไม่มีโอกาสเรียนรู้จากข้อมูลของตนเอง
และแทบจะไม่ได้ประโยชน์จากแบบส ารวจหรือแบบสอบถามในช่วงที่ผ่านมา
นับจากช่วงวิกฤตเศรษฐกิจเป็นต้นมา ชุมชนจ านวนมากที่สร้างกระบวนการเรียนรู้และ
จัดท าแผนแม่บทได้น าแบบส ารวจและแบบสอบถามตามหลักข้างต้นมาใช้ โดยมีเนื้อหาและ
องค์กรชุมชนและเครือข่ายชุมชน 26
