Page 35 - Phẩm Tam Quốc
P. 35
§3. ĐƯỜNG CỦA NĂNG THẦN
Tào Tháo lúc còn trẻ từng được dự đoán là “năng thần thời bình, gian hùng
thời loạn” đứng trước cách chọn lựa con đường của cả cuộc đời; câu bình
“gian hùng thời loạn” gần như đã thành kết luận trước lúc Tào Tháo nhắm
mắt xuôi tay. Thực tế thì Tào Tháo cũng muốn là “năng thần thời bình”.
Nhưng do nguyên nhân nào khiến Tào Tháo không thành được như vậy; và
khi không thành năng thần thì Tào Tháo đã làm những gì?
Phần trước đã nói tới chuyện, một nhân vật nổi tiếng nhất, nhà giám
thưởng, nhà bình luận Hứa Thiệu đã bình một câu về Tào Tháo: “năng thần
thời bình, gian hùng thời loạn”. Có hai cách hiểu về câu nói này. Trong thời
bình, sẽ là năng thần; trong thời loạn, nhiễu loạn thiên hạ, sẽ là gian hùng.
Vậy, Tào Tháo chọn lựa là năng thần hay chọn lựa là gian hùng?
Thực ra thì Tào Tháo muốn là năng thần.
Vào năm Hán Linh đế, niên hiệu Hi Bình năm thứ III (năm 174), năm hai
mươi tuổi, Tháo được cử là hiếu liêm là quan lang. Hiếu là hiếu tử, liêm là
liêm sĩ. Một người nếu được cử là hiếu liêm thì có đủ tư cách để làm quan,
giống ngày nay khi đã có bằng cấp, có thể là viên chức. Vậy làm quan lang là
làm gì? Theo quan chế thời Hán, hoàng đế chọn một số người trẻ tuổi, có đạo
đức phẩm chất, có đầu óc, ngoại hình tương đối khá, con nhà thân thích
quyền quý cho làm quan lang. Chữ lang có hai nghĩa, một là tuổi trẻ, hai là
thị vệ. Quan lang ở trong cung là làm thị vệ cho hoàng đế. Tào Tháo phải
đứng gác ngoài hành lang cung vua, nên gọi là lang, thị vệ trưởng gọi là lang
trung lệnh. Làm lang ở bên hoàng đế, được tham dự vào chính trị đất nước,
tai mắt đều được rèn luyện, nên ai đã làm lang thì nhanh chóng có thể đảm
nhiệm những chức vụ khác, đây cũng là cách thức bồi dưỡng quan lại thời
Hán. Về sau thì cách chọn lựa không được kỹ càng như thế, là lang không
nhất thiết phải là con em các nhà thân thích quyền quý, không nhất thiết phải
là thị vệ bên cạnh hoàng đế, vẫn có tư cách và năng lực để làm quan, giống
như “thê đội thứ ba” hoặc “hậu bị cán bộ” ngày nay. Theo quy chế, mỗi khi
quan lang miễn nhiệm, người đó có thể được phái đi làm quan viên cấp
huyện, là huyện lệnh, huyện thừa hoặc huyện úy. Đến những năm cuối thời
Đông Hán, mọi trình tự đó gần như không còn nữa, muốn làm quan phải xem
có điều kiện hay không. Tào Tháo có người ở trong triều. Ông là Tào Đằng
được phong Phí Đình hầu; cha là Tào Tung quan đến Tam công. Vì vậy Tào
Tháo chỉ làm lang trong một thời gian ngắn rồi được phái nhận chức Bắc Bộ
úy ở Lạc Dương.
