Page 16 - Теория кавитации

туннелдену ерен құбылысына араласа алады, яки Кулонның тыйым салу заңын
бұзу мүмкіндігі, электроннан тұратын пучок – дестенің кейбір сипаттары т.т.
Алдымен біз мынадай сұраққа жауап беріп көрейік: «Мысалға, ci4 типтегі
кавитион көпіршік түрінде қалыптасқанда, сол көпіршік іші немен толады?».
Жалпы жағдайда газбен, ал жеке жағдай ретінде табиғат ортасын алсақ, онда –
ауамен. Түсінікті. Енді сұрағымызды былай қояйық: «Атом ортасында ше, яки ci1
типтегі кавитион үшін ше?». Ол ортада ауа, жалпы газ молекулалары бола
алмайды. Демек, бұл жағдайда көпіршік бөлектене қалса, ол вакуумды қамтып
тұруы тиіс. Бұл бір ғажап жағдай емес пе? Заманауи жоғарғы технологиялы
тәжірибелерде мамандар идеалды бос вакуумды жасай алмай мықшындап
жатқандары... Табиғат еш қиындықсыз кез-келген атомда вакуумдық капсула
қалыптаса қалатындай етіп жарата салған! Ол еркін иондармен қоршала қалатын
ci1 типтегі кавитион екен, яғни осындай кавитионның бар болу шарты, мүмкіндігі.
Сонымен де, электр құбылысын квантталған уақыт аралығында босап,
еркіндік алған электрондардың кавитион түрінде үздіксіз қалыптасып-жиырылып
(жойылып емес!), қалыптасып-жиырылып т.т., жарық жылдамдығымен
зымырауы деп түсінуге болады. Бұл құбылысты біз: Жоғарғы жиілікті
құбылмалы тербелмелі қозғалыс – ЖЖ-ҚТҚ деп атайтын боламыз.
Дегенмен де, босап шыққан электронды кавитион ретінде бейнелеу аталмыш
құбылыстарды түсініп-білу тұрғысынан не береді? Шынтуайтына келсек,
электронның атомдағы орбитасында тұманданып, хаосты түрде ретсіз қозғалуын
кавитион деп елестету күрделірек, ал, егер ол бір орбитасынан секіріп екінші
орбитасына ауысса, оның кавитион екендігі бірден айқындалады, өйткені ол
жарық квантын бөледі, яки кавитиондық жарылысы ерекше айқындала қалады.
Бұл жағдайдағы кавитионды біз “бір мезеттік не дербес кавитион” деп атайтын
боламыз. Міне, дәл осылай еркіндік алып, өткізгіш бойымен жоғарыда айтқандай

жүйткігенде, ол микрожарылыстар дыбысын шығарумен қатар, жарық
кванттарын бөліп отырады, оған көз жеткізу үшін өткізгіш бойына жарық
айқындайтын экранды көлденең қоя қойсаңыз болды, ал дыбысын есту үшін
дыбыс ұлғайтқыш жақындатсаңыз жеткілікті. Оның тағы бір дәлелі еркіндік алып,
десте ретінде кеңістікте шашырай зымыраған электрондардың ЭСТ – электронды-
сәулелі түтіктің түбінде көлденең жайғасқан күміс экранға келіп соғылысқанда,
жарыққа айналуы.
Жалпы алғанда, электронның атом құрамындағы қозғалысы, оның өзіндік
абсолютті қозғалысы – өзтүйткілдігі болып табылады. Тіптен, Гейзенбергтің
анықталмағандық қағидасы әу баста – электронның осы өзтүйткілдігіне қатысты
тұжырымдалғаны да белгілі. Ал енді, еркіндік алған электронның кавитионмен
“туыстасуы” нәтижесінде иемденетін қозғалысы – бұл салыстырмалы қозғалыс,
яғни электрон-кавитион Гейзенбергтің анықталмағандық қағидасынан құтылып,
жаңа статусқа ие болады да, емін-еркін “табиғаттан тыс” ерен құбылысқа айналып
шыға келеді. Ерен емей – немене: электрлік, магниттік секілді феномен
құбылыстардың туындауына жол ашып, ал олар өз кезегінде Майкл Фарадей,
15