Page 21 - เอกสารการเรียนบทที่-2
P. 21
ความเป็นพลเมือง
สามารถมีกระบวนการในการตรวจสอบและถ่วงดุลฝ่ายนิติบัญญัติและฝ่ายบริหาร ฝ่ายนิติบัญญัติ
ย่อมสามารถตรวจสอบและถ่วงดุลฝ่ายบริหารและฝ่ายตุลาการได้
(ข) หลักนิติรัฐเรียกร้องให้ฝ่ ายนิติบัญญัติใช้อ านาจในการตรา
กฎหมายโดยเคารพต่อ “หลักควำมเป็นสูงสุดของรัฐธรรมนูญ” (Supremacy of Constitutional;
der Vorrang der Verfassung) หมายความว่ารัฐธรรมนูญได้รับการยอมรับว่าเป็นกฎหมายที่อยู่
ในล าดับสูงสุดในระบบกฎหมายของรัฐ และในกรณีที่มีความขัดแย้งระหว่างกฎหมายกับ
รัฐธรรมนูญ รัฐธรรมนูญย่อมอยู่ในฐานะที่มาก่อน ซึ่งมีผลท าให้กฎหมาย ซึ่งขัดรัฐธรรมนูญนั้น
ตกเป็นโมฆะ ไม่อาจบังคับใช้ได้ (สุรพล นิติไกรพจน์, และคนอื่น ๆ, 254: 33) กล่าวคือ ฝ่ายนิติ
บัญญัติจะตรากฎหมายให้ขัดหรือแย้งกับบทบัญญัติรัฐธรรมนูญอันเป็นกฎหมายสูงสุดของ
ประเทศมิได้ เพื่อให้เป็นไปตามหลักการนี้รัฐธรรมนูญจึงก าหนดให้ (1) บรรดาบทบัญญัติที่ตราขึ้น
ขัดหรือแย้งกับรัฐธรรมนูญเป็นอันตกไป (2) รัฐธรรมนูญ ได้ก าหนดกระบวนการตรวจสอบ
บทบัญญัติที่ออกมาขัดหรือแย้งเอาไว้ โดยศาลรัฐธรรมนูญ ดังนั้น เราจึงอาจกล่าวได้ว่าศาล
รัฐธรรมนูญคือผู้พิทักษ์หลักความเป็นกฎหมายสูงสุดของรัฐธรรมนูญ
เครื่องมือที่ท าให้เกิดความมั่นคงต่อหลักความเป็นกฎหมายสูงสุดของ
รัฐธรรมนูญ ประกอบไปด้วยเครื่องมือดังต่อไปนี้ ได้แก่ (สุรพล นิติไกรพจน์, และคนอื่น ๆ, 2546:
37-40)
หนึ่ง การท าให้รัฐธรรมนูญแก้ไขยาก แต่มิใช่ว่าจะแก้ไขไม่ได้เลย
เพราะเมื่อเวลาเดินมาถึงจุดหนึ่งสภาพสังคมหรือข้อเท็จจริงที่ผู้ร่างรัฐธรรมนูญแต่กาลก่อนได้ใช้ใน
การร่างอาจเปลี่ยนแปลงไป ดังนั้น หากห้ามมิให้มีการแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญเลยย่อมไม่เป็น
ธรรมต่อผู้คน ในยุคต่อ ๆ มาอีกทั้งยังท าให้รัฐธรรมนูญนั้นมีสถานะเป็นเพียงกฎหมายโบราณที่
มิอาจบังคับได้จริงในสังคม
อย่างไรก็ตาม การแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญจะต้องกระท าตามแบบ
พิธีหรือกระบวนการที่ก าหนดไว้ในรัฐธรรมนูญเท่านั้น ล าพังเพียงแค่อาศัยธรรมเนียมปฏิบัติ และ/
หรือ จารีตประเพณีที่ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญ (contra constitutionem) แล้วถือเอาว่ารัฐธรรมนูญ
เปลี่ยนแปลงไป (constitutional change) นั้นมิได้ยิ่งไปกว่านี้รัฐธรรมนูญอาจก าหนดเงื่อนไขมิให้
สามารถแก้ไข เรื่องบางเรื่องอันเป็นคุณค่าที่รัฐนั้นมุ่งหวงกันมิให้มีการเปลี่ยนแปลง เราเรียกเงื่อนไข
เช่นนี้ว่า “บทนิรันดร” (eternal clause)เช่นรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550
มาตรา 291(1) วรรคสอง บัญญัติว่า “ญัตติขอแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญที่มีผลเป็นการเปลี่ยนแปลง
41
