Page 34 - บทที่ 2 การใช้ภาษาเพื่อการสื่อสาร
P. 34
72 | G E L 1 1 0 1 ก า ร ใ ช้ ภ า ษ า ไ ท ย
- ส านวน “ผีซ ้าด ้าพลอย” หมายถึงการถูกซ ้าเติมเมื่อพลาดพลั้งลงหรือเมื่อคราว
เคราะห์ร้าย มีที่มาจากการนับถือผีบรรพบุรุษ
(5) ส านวนที่มาจากศิลปะ ดนตรี เป็นส านวนที่มาจากศิลปกรรม การแสดง ดนตรี
เช่น
- ส านวน “ชักใย” หมายถึงมีผู้บงการอยู่เบื้องหลัง มีที่มาจากการเล่นหุ่นและ
หนังตะลุง
- ส านวน “ประสมโรง” หมายถึง พลอยเข้าร่วมเป็นพวกด้วย มีที่มาจากการตั้ง
คณะละครโดยเอาตัวละครจากที่ต่าง ๆ มารวมกันเป็นโรง
(6) ส านวนที่มาจากวัฒนธรรมลายลักษณ์และมุขปาฐะ เป็นส านวนที่มาจากวรรณคดี
ภาษา นิทาน ต านาน เช่น
- ส านวน “ชักแม่น ้าทั้งห้า” หมายถึง พูดจาหว่านล้อมโดยยกยอบุญคุณเพื่อขอสิ่ง
ที่ต้องการ มีที่มาจากวรรณคดีเรื่องมหาเวสสันดรชาดก ชูชกกล่าวขอสองกุมาร ต่อพระเวสสันดร
- ส านวน “ว่าแต่เขาอิเหนาเป็นเอง” หมายถึง ต าหนิผู้อื่นเรื่องใดแล้วตนก็
กลับท า ในเรื่องนั้นเสียเอง มีที่มาจากวรรณคดีเรื่องอิเหนา ท้าวกะหมังกุหนิงยกทัพมาประชิดเมือง
ดาหาเพื่อชิงนางบุษบา อิเหนาก็มาช่วยปราบศึกและเมื่อได้พบนางบุษบาก็กลับลุ่มหลงออกอุบาย
แต่งทัพปลอมเป็นทัพกะหมังกุหนิงเข้าเผาเมือง แล้วปลอมเป็นจรกาพา นางบุษบา ไปซ่อนไว้ในถ ้า
2.2.4.2 หลักการใช้ส านวน
การใช้ส านวนมีหลักการสรุปได้กว้าง ๆ ดังนี้
(1) การพูดหรือเขียนส านวนอย่างถูกต้องสมบูรณ์ ผู้ใช้ควรต้องเรียนรู้ว่าส านวนเขียน
อย่างไร ไม่ควรตัดหรือเติมค าลงไปเอง เช่น
ส านวนที่ผิด ไม่สมบูรณ์ ส านวนที่ถูกต้อง
กบในกะลา กบในกะลาครอบ
กินบนเรือนขึ้รดบนหลังคา กินบนเรือนขี้บนหลังคา
แก้ผ้าเอาหน้ารอด ขายผ้าเอาหน้ารอด
ช้างตายทั้งตัว เอาใบบัวมาปิดไม่มิด ช้างตายทั้งตัว เอาใบมาปิด
(2) การใช้ส านวนให้ตรงตามความหมาย ผู้ใช้จะต้องรู้และเข้าใจความหมายของ
ส านวนอย่างถ่องแท้ เพราะมีส านวนที่มีค าใช้คล้ายคลึงกันแต่มีความหมายต่างกัน ใช้แทนกัน
ไม่ได้ เช่น
