Page 17 - SPaceP สถานีบาลี
P. 17
16 SpaceP สถานีบาลี
จาปาติขีณาวาติ จาปโต อติขีณา จาปา วินิมุตฺตาติ อตฺโถ.
คำาว่า จาปาติขีณาว ความว่า ตกจากแล่งศร คือ หลุดออกไปจากจาก
แล่งศร
เห็นได้ว่า ท่านอธิบายเพียงความหมายของบทแต่ละบทเท่านั้นยังไม่ได้
อธิบายสรุปใจความสำาคัญ เพราะหากไม่สรุปใจความ คนมีปัญญาน้อยไม่สามารถ
จับใจความได้ ท่านจึงได้อธิบายสรุปใจความต่อมา โดยใช้ อิทำ วุตฺตำ โหติ ดังข้อความ
ต่อไปนี้
อิทำ วุตฺตำ โหติ ยถา จาปา วินิมุตฺตา สรา ยถาเวคำ คนฺตฺวา ปติตา ตำ
คเหตฺวา อุกฺขิปนฺเต อสติ ตตฺเถว อุปจิกานำ ภตฺตำ โหนฺติ เอวำ อิเมปิ ตโย วเย
อติกฺกนฺตา อิทานิ อตฺตานำ อุทฺธริตุ อสมตฺถตาย มรณำ อุปคมิสฺสนฺติ. เตน วุตฺตำ “เสนฺติ
จาปาติขีณาวาติ. 19
อธิบายใจความมีดังต่อไปนี้ว่า ลูกศรที่หลุดจากคันศรไปตกตามกำาลัง
เมื่อไม่มีคนเก็บลูกศรนั้นก็กลายเป็นอาหารของพวกปลวกในที่ตกนั้นนั่นเองฉันใด แม้
เศรษฐีสามีและภรรยานี้ผ่านวัยทั้ง ๓ ไปแล้ว ในบัดนี้จะตาย เพราะไม่สามารถพยุงตน
ลุกขึ้นได้ เพราะเหตุนั้นพระพุทธองค์จึงตรัสว่า “นอนสิ้นหวังอยู่เหมือนลูกศรหลุดจาก
แล่งศร”
อตฺตา หิ อตฺตโน นาโถ โก หิ นาโถ ปโร สิยา
อตฺตนา หิ สุทนฺเตน นาถำ ลภติ ทุลฺลภำ. 20
(พระผู้มีพระภาคตรัสพระคาถานี้แก่ภิกษุทั้งหลายว่า)
21
ตนแลเป็นที่พึ่งของตน บุคคลอื่นใครเล่าจะเป็นที่พึ่งได้
เพราะบุคคลที่ฝึกตนดีแล้ว ย่อมได้ที่พึ่งอันได้โดยยาก 22
19 ขุ.ธ.อ. (บาลี) ๒/๑๖๐/๑๑๒.
20 ขุ.ธ. (บาลี) ๒๕/๑๖๐/๘๒.
21 ตนแลเป็นที่พึ่งของตน หมายถึง ตนเองเท่านั้นที่จะสามารถทำากุศลแล้วเข้าถึง
สวรรค์ หรือบรรลุมรรคผลได้ที่พึ่งที่ได้ยากคืออรหัตตผล ไม่มีใครอื่นจะทำาให้ได้ (ขุ.ธ.อ.๖/๑๕).
22 ขุ.ธ. (ไทย) ๒๕/๑๖๐/๔๕.
คัมภีรญาณ
