Page 23 - SPaceP สถานีบาลี
P. 23
22 SpaceP สถานีบาลี
ธมฺโมติ เหตุ. 37
ธมฺโมติ อิมินา เหตูติ อตฺโถ ทสฺสิโต. (บาลีแปลบาลี)
ท่านแสดงความหมายว่า เหตุ ด้วยบทนี้ว่า ธมฺโม
๙. บทตั้งที่ประกอบด้วย เอตฺถ
ในกรณีที่ต้องการจะอธิบายความหมายของบทไปตามลำาดับ คือ อธิบาย
บทไปทีละบทๆ ในหมู่บทหลายบทจนหมด พระอรรถกถาจารย์และพระฎีกาจารย์ใส่
เอตฺถ หลังบทตั้งที่ประกอบด้วย อิติ ศัพท์ไว้โดยตรง แล้วอธิบายไปทีละบท ตามลำาดับ
จนหมดเพื่อความชัดเจน เช่น
ลาภสกฺการสิโลกนฺติ เอตฺถ จตฺตาโร ปจฺจยา ลพฺภนฺตีติ ลาภา เตเยว สุฏฺุ
กตฺวา ปฏิสงฺขริตฺวา ลทฺธา สกฺกาโร วณฺณภณนำ สิโลโก. 38
ในคำาว่า ลาภสกฺการสิโลกำ นี้ ชื่อว่า ลาภ เพราะอรรถว่า ปัจจัย ๔ อัน
บุคคลได้ ชื่อว่า สักการะ เพราะได้ปัจจัย ๔ เหล่านั้นนั่นเองโดยเขาตกแต่งอย่างดีแล้ว
จึงให้ การยกย่อง ชื่อว่า สิโลกะ
ท่านได้อธิบายความหมายของบทตั้งคือ ลาภสกฺการสิโลกำ อันมี อิติ ศัพท์
โดยประกอบด้วย เอตฺถ ที่บทตั้ง แล้วอธิบายไปทีละบทคือ เริ่มแต่ ลาภ สกฺการ และ
สิโลก ไปตามลำาดับ เพื่อความกระจ่างชัด
เวรญฺชายำ วิหรตีติ เอตฺถ ปน เวรญฺชาติ อญฺญตรสฺส นครสฺเสตำ อธิวจนำ,
ตสฺสำ เวรญฺชายำ; สมีปตฺเถ ภุมฺมวจนำ. วิหรตีติ อวิเสเสน อิริยาปถทิพฺพพฺรหฺมอริยวิหาเรสุ
อญฺญตรวิหารสมงฺคีปริทีปนเมตำ.
39
ส่วนในคำาว่า เวรญฺชายำ วิหรติ (ประทับอยู่ใกล้เมืองเวรัญชา)นี้ คำาว่า
เวรญฺชา นี้เป็นชื่อของเมืองหนึ่ง ใกล้เมืองเวรัญชานั้น คำาว่า เวรญฺชายำ นี้เป็นสัตตมี
วิภัตติลงในอรรถใกล้ คำาว่า วิหรติ(ประทับอยู่) นี้เป็นคำาแสดงผู้ประกอบด้วยการอยู่
อย่างใดอย่างหนึ่งในการอยู่ด้วยอิริยาบถ การอยู่อย่างเทพ การอยู่อย่างพรหมและการ
37 ที.สี.อ. (บาลี) ๑/๒๐.
38 ที.สี.อ. (บาลี) ๑/๒๐.
39 วิ.ม.อ. (บาลี) ๑/๑/๙๙.
คัมภีรญาณ
