Page 24 - SPaceP สถานีบาลี
P. 24
SpaceP สถานีบาลี 23
อยู่อย่างพระอริยะโดยไม่พิเศษ(ทั่วไป)
๑๐. วิธีิอธิบายความดุจตัดงาช้าง
หมายถึง วิธีอธิบายความบทตั้งที่เป็นทุติยาวิภัตติเป็นต้นตัดเป็นปฐมา
วิภัตติโดยไม่สนใจว่าบทตั้งจะเป็นวิภัตติใด เช่น
เวรญฺชายำ .. เวรญฺชาติ อญฺญตรสฺส นครสฺเสตำ อธิวจนำ
คำาว่า เวรญฺชายำ เป็นบทตั้งสัตตมีวิภัตติ ส่วน คำาว่า เวรญฺชา เป็นบทขยาย
ท่านอธิบายตัดสัตตมีวิภัตติคือ เวรญฺชายำ เป็นปฐมาวิภัตติ คือ เวรญฺฺชา การอธิบาย
แบบนี้เป็นกฎระเบียบการอธิบายของพระอรรถกถาจารย์และพระฎีกาจารย์เป็นต้น
๑๑. วิธีอธิบายความดุจเหลางาช้าง
หมายถึง วิธีการอธิบายความบทโดยทำาให้เหมือนเดิมดุจวิธีตัดงาช้างแล้ว
ทำาให้เหมือนเดิม คือ เหลาให้แหลมสวยงามเหมือนเดิม อธิบายว่า เมื่ออธิบายตัดจาก
วิภัตติเดิม คือ ทุติยาวิภัตติเป็นต้นเป็นปฐมาวิภัตติแล้ว ก็ต้องทำาให้เป็นทุติยาวิภัตติ
เป็นต้นเหมือนเดิม เช่น เวรญฺชายำ วิหรตีติ เอตฺถ ปน เวรญฺชาติ อญฺญตรสฺส นครสฺเสตำ
อธิวจนำ, ตสฺสำ เวรญฺชายำ ตสฺสำ เวรญฺชายำ (ใกล้เมืองเวรัญชานั้น)
เมื่ออธิบายตัดจากสัตตมีวิภัตติ คือ เวรญฺชายำ เป็นปฐมาวิภัตติ คือ
เวรญฺชาติ อญฺญตรสฺส นครสฺเสตำ อธิวจนำ แล้ว ก็ต้องทำาให้เหมือนเดิม คือ เหมือน
ตอนเป็นบทตั้งที่เป็นสัตตมีวิภัตติว่า ตสฺสำ เวรญฺชายำ วิธีนี้มีใช้มากในอรรถกถาและฎีกา
เป็นต้น
กฏตฺตา อุปจิตตฺตาติ เอตฺถ สกิมฺปิ กตำ กตเมว อภิณฺหกรเณน ปน อุปจิตำ
โหติ. 40
ในคำาว่า กฏตฺตา อุปจิตตฺตา นี้ กรรมที่ตนกระทำาแม้ครั้งเดียว ชื่อว่า
กรรมที่กระทำาแล้วนั่นเอง ส่วนกรรมที่สั่งสม เพราะกระทำาอยู่ประจำา
ท่านได้อธิบายกรรม ๒ ประการ คือ กฏัตตากรรมและอุปจิตกรรมตาม
40 ที.ปา.อ. (บาลี) ๓/๑๐๑/๑๑๐.
คัมภีรญาณ
