Page 26 - SPaceP สถานีบาลี

SpaceP สถานีบาลี 25
๑๓. เอตฺถ สิยา, ตตฺถ สิยา

อธิบายข้อสงสัยที่อาจเกิดขึ้น
ในกรณีที่ต้องการจะอธิบายปัญหาที่อาจเกิดขึ้นในอนาคตได้ แต่ตอนนี้ยัง

ไม่เกิดขึ้น พระอรรถกถาจารย์และพระฎีกาจารย์ ก็ได้ตั้งคำาถามและตอบคำาถามนั้นไว้
ด้วยตนเอง เพื่อแก้ข้อสงสัยที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคตนั้น
44
แปลว่า น่าจะมีบางคนคิดสงสัยใน ... นี้

แปลว่า อาจมีบางคนสงสัยใน ... นี้

เอตฺถ สิยา กสฺมา ปเนตา เมตฺตา กรุณา มุทิตา อุเปกฺขา พฺรหฺมวิหาราติ
วุจฺจนฺติ?

วุจฺจเต เสฏฺฏฺเน ตาว นิทฺโทสภาเวน เจตฺถ พฺรหฺมวิหารตา เวทิตพฺพา. 45
[ถาม] น่าจะมีบางคนคิดสงสัยในพรหมวิหารกถานี้ว่า ก็เพราะเหตุไร
จึงเรียก เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา เหล่านั้นว่า พรหมวิหาร [ธรรมเครื่องอยู่ของผู้

ประเสริฐ หรือ การอยู่อันประเสริฐ, การใช้ชีวิตอย่างมีคุณค่า]

[ตอบ] ข้าพเจ้าจะตอบคำาถามดังต่อไปนี้ ก็ในคำาว่า เมตฺตา เป็นต้นนี้ พึง
ทราบว่า เรียกว่า พรหมวิหาร เพราะอรรถว่าประเสริฐและอรรถว่าไม่มีโทษ (มีนีวรณ-

ธรรม คือ ธรรมที่ปิดกั้นบุญ ความดี ความเจริญเป็นต้น) ก่อน
อาจมีบางคนสงสัยในคำาว่า พรหมวิหารว่า เพราะเหตุไร จึงเรียก ธรรม ๔

ประการ คือ เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขาว่า พรหมวิหาร อันอาจเกิดขึ้นในอนาคตได้
พระอรรถกถาจารย์ก็เลยตั้งคำาถามและตอบคำาถามนั้นไว้ด้วยตนเอง เพื่ออนุเคราะห์

แก่ผู้ฟังและผู้อ่านรุ่นหลัง โดยใช้ เอตฺถ สิยา ที่แสดงว่า ปัญหานี้ยังไม่เกิด แต่อาจเกิด
ขึ้นได้ในอนาคต
ตตฺถ สิยา ยทิ ตาว ภควา สาวตฺถิยำ วิหรติ “เชตวเนติ น วตฺตพฺพำ. อถ ตตฺถ

วิหรติ “สาวตฺถิยนฺติ น วตฺตพฺพำ. น หิ สกฺกา อุภยตฺถ เอกำ สมยำ วิหริตุนฺติ.

44 พระอาทิจจรังสีมหาเถระ, คัมภีรัตถนิยามวิสสัชชนา, เล่มที่ ๒, พิมพ์ครั้งที่ ๒,
(ย่างกุ้ง: โรงพิมพ์ชัมพูมิตสเวปิฏกัต, ๒๔๗๙), หน้า ๑-๓.
45 อภิ.สงฺ.อ. (บาลี) ๑/๒๕๑/๒๕๐.

คัมภีรญาณ