Page 146 - خدمات متقابل ایران و اسلام
P. 146
ﻳﺎ ﻣﻜﺎﺗﺒﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻓﻼﺳﻔﻪاي ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم واﻗﻌﻲ ﻛﻠﻤﻪ در آن ﻋﺼﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪاﻧﺪ ،در
روﺣﻴﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﺗﺄﺛﻴﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ .و ﻣﺎ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ اﻓﻜﺎر و ﻋﻘﺎﺋﺪ ﻋﺎﻣﻪ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺬاﻫﺐ و
ادﻳﺎن آن ﻋﺼﺮ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ.
اﺳﻼم ﺑﺪون ﺷﻚ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﻓﻜﺮي و اﻋﺘﻘﺎدي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﺮان داد .و ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ذﻛﺮ ﻛﺮدﻳﻢ ﻣﺮدم
اﻳﺮان ﺑﺸﻜﻞ ﺑﻴﺴﺎﺑﻘﻪاي ﻧﻈﺎﻣﺎت ﻓﻜﺮي و اﻋﺘﻘﺎدي اﺳﻼم را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ و اﻓﻜﺎر و ﻣﻌﺘﻘﺪات ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺧﻮد را
دور رﻳﺨﺘﻨﺪ .و اﻳﻦ ﭘﺬﻳﺮش دﻓﻌﻲ و ﻓﻮري ﻧﺒﻮد ،ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﺑﻮد .و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ در دوره اﺳﺘﻘﻼل و ﻗﺪرت
اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻋﺮاب ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ.
اﻳﻦ ﺑﺤﺚ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ دﻟﻜﺶ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻃﺮﻓﻲ اﺳﻼم از ﻳﻚ اﻣﺘﻴﺎز ﺧﺎص ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ آﻳﻴﻨﻲ
ﻣﺎﻧﻨﺪ آن اﻳﻦ اﻧﺪازه ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ روح ﻣﺮدم ﻣﻐﻠﻮب را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ و ﻧﻔﻮذ ﻣﻌﻨﻮي ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﺪ.
ﮔﻮﺳﺘﺎوﻟﻮﺑﻮن در ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻤﺪن اﺳﻼم و ﻋﺮب ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ:
ﺷﺮﻳﻌﺖ و آﻳﻴﻦ اﺳﻼم در اﻗﻮاﻣﻲ ﻛﻪ آن را ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻮده ﺗﺄﺛﻴﺮي ﺑﻪ ﺳﺰا ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ .در دﻧﻴﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻤﺘﺮ
ﻣﺬﻫﺒﻲ ﭘﻴﺪا ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺪر اﺳﻼم در ﻗﻠﻮب ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﻧﻔﻮذ واﻗﺘﺪار داﺷﺘﻪ ﺑﻠﻜﻪ ﻏﻴﺮ از اﺳﻼم ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺬﻫﺒﻲ
ﻳﺎﻓﺖ ﻧﺸﻮد ﻛﻪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻗﺪر ﺣﻜﻮﻣﺖ و اﻗﺘﺪارش دوام ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ ،ﭼﻪ ،ﻗﺮآن ﻛﻪ ﻣﺮﻛﺰ اﺻﻠﻲ اﺳﺖ اﺛﺮش در
ﺗﻤﺎم اﻓﻌﺎل و ﻋﺎدات ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ از ﻛﻠﻲ و ﺟﺰﺋﻲ ﻇﺎﻫﺮ و آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ").(1
و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻣﺮدم اﻳﺮان در ﻣﻴﺎن ﻫﻤﻪ ﻣﻠﻠﻲ ﻛﻪ اﺳﻼم را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ازﻳﻚ اﻣﺘﻴﺎز ﺧﺎص ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ و آن
اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﻠﺘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺮان ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻧﻈﺎم ﻓﻜﺮي ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺧﻮد را رﻫﺎ ﻧﻜﺮد و آﻧﭽﻨﺎن ﺑﺎ ﺟﺪﻳﺖ و
ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪ در دل ﺧﻮد را ﺑﻪ روي اﻓﻜﺎر و ﻋﻘﺎﺋﺪ دﻳﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎز ﻧﻜﺮد و ﺑﻪ ﻗﻮل"دوزي "ﻣﺴﺘﺸﺮق
ﻣﻌﺮوف:
ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻗﻮﻣﻲ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺬﻫﺐ داد اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ،زﻳﺮا آﻧﻬﺎ اﺳﻼم را ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ و اﺳﺘﻮار ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻧﻪ
ﻋﺮب).(2
ﻋﻠﻴﻬﺬا ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻈﺎم ﻓﻜﺮي و ﻳﺎ ﻧﻈﺎﻣﺎت ﻓﻜﺮي ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ آن روز اﻳﺮان را
ﭘﺎورﻗﻲ:
) (1ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻤﺪن اﺳﻼم و ﻋﺮب ،ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم ،ص .552
) (2ﺗﺎرﻳﺦ ادﺑﻴﺎت ﻣﺴﺘﺮ ﺑﺮاون ،ﺟﻠﺪ ،1ص .303
ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬﺮ 145
www.nasimemotahar.com
ﻟﻄﻔ ًﺎ ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ.
