Page 278 - خدمات متقابل ایران و اسلام
P. 278
ﻧﻴﺴﺖ و اﺑﻮرﻳﺤﺎن ﻣﺪرك ﻧﺸﺎن ﻧﺪاده اﺳﺖ ،وﻟﻲ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﺑﻮرﻳﺤﺎن ﻣﺮدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮ
ﻓﻀﺎﻳﻞ ،ﻣﺤﻘﻖ در ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮔﺰاف ﺳﺨﻦ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ و ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ زﻳﺎدي ﻧﺪارد .زﻳﺮا او در ﻧﻴﻤﻪ دوم
ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم و ﻧﻴﻤﻪ اول ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ ﻣﻴﺰﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﺧﻮارزم در زﻣﺎن وﻟﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﻚ در ﺣﺪود ﺳﺎل
93ﻓﺘﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻼوه ﺧﻮد اﻫﻞ ﺧﻮارزم ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻌﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ.
اﻣﺎ آﻧﭽﻪ اﺑﻮرﻳﺤﺎن ﻧﻘﻞ ﻛﺮده .اوﻻ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮارزم و زﺑﺎن ﺧﻮارزﻣﻲ اﺳﺖ ،ﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﺘﺐ اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ زﺑﺎن
ﭘﻬﻠﻮي ﻳﺎ اوﺳﺘﺎﺋﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ.
و ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺧﻮد اﺑﻮرﻳﺤﺎن در ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻛﺘﺎب"ﺻﻴﺪﻟﻪ"ﻳﺎ"ﺻﻴﺪﻧﻪ"ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﭼﺎپ ﻧﺸﺪه درﺑﺎره زﺑﺎﻧﻬﺎ و اﺳﺘﻌﺪاد آﻧﻬﺎ
ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺤﺚ ﻣﻴﻜﻨﺪ و زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ را ﺑﺮ ﻓﺎرﺳﻲ و ﺧﻮارزﻣﻲ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻴﺪﻫﺪ ،و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ
درﺑﺎره زﺑﺎن ﺧﻮارزﻣﻲ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ :اﻳﻦ زﺑﺎن ﺑﻪ ﻫﻴﭽﻮﺟﻪ ﻗﺎدر ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻴﺴﺖ ،اﮔﺮ اﻧﺴﺎن
ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ زﺑﺎن ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ ،ﻣﺜﻞ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺷﺘﺮي ﺑﺮ ﻧﺎودان آﺷﻜﺎر ﺷﻮد).(1
ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ واﻗﻌﺎ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻛﺘﺐ ﻋﻠﻤﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻮارزﻣﻲ وﺟﻮد داﺷﺖ ،اﻣﻜﺎن ﻧﺪاﺷﺖ ﻛﻪ
اﺑﻮرﻳﺤﺎﻧﺘﺎ اﻳﻦ اﻧﺪازه اﻳﻦ زﺑﺎن را ﻏﻴﺮواﻓﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﻨﺪ .ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ اﺑﻮرﻳﺤﺎن اﺷﺎره ﻛﺮده ﻳﻚ ﻋﺪه ﻛﺘﺐ
ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﻮد و ﺑﺲ .رﻓﺘﺎر ﻗﺘﻴﺒﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺧﻮارزم ﻛﻪ در دوره وﻟﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﻚ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻪ
در دوره ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﻳﻦ ،اﮔﺮ داﺳﺘﺎن اﺻﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺎﻟﻲ از ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺑﺎﺷﺪ) (2رﻓﺘﺎري ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﻲ و
ﺿﺪ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮده و ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺎﺗﺤﺎن اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻪ اﻳﺮان و روم را ﻓﺘﺢ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺳﻮل
ﺧﺪا و ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت آن ﺣﻀﺮت ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺒﺎﻳﻦ دارد ﻋﻠﻴﻬﺬا ﻛﺎر او را ﻛﻪ در ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ دورهﻫﺎي ﺧﻼﻓﺖ
اﺳﻼﻣﻲ)دوره اﻣﻮﻳﺎن( ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮان ﻣﻘﻴﺎس رﻓﺘﺎر ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ در ﺻﺪر اﺳﻼم ﻛﻪ اﻳﺮان را ﻓﺘﺢ ﻛﺮدﻧﺪ
ﻗﺮار داد.
ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻴﺮود ﻛﻪ در اﻳﺮان ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﻋﻠﻤﻲ و ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ،ﺗﻴﺴﻔﻮن ﻳﺎ
ﻫﻤﺪان ،ﻳﺎ ﻧﻬﺎوﻧﺪ ،ﻳﺎ اﺻﻔﻬﺎن ،ﻳﺎ اﺳﺘﺨﺮ ،ﻳﺎ ري ،ﻳﺎ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮر ،ﻳﺎ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن اﺳﺖ ،ﻧﻪ ﺧﻮارزم .زﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ
اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻴﺮود ﺑﻪ آﻧﺰﺑﺎن ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ ﻋﻠﻤﻲ
ﭘﺎورﻗﻲ:
) (1رﺟﻮع ﺑﻪ ﻛﺘﺎب"ﺑﺮرﺳﻴﻬﺎﺋﻲ درﺑﺎره اﺑﻮرﻳﺤﺎن ﺑﻴﺮوﻧﻲ"ﻧﺸﺮﻳﻪ داﻧﺸﻜﺪه اﻟﻬﻴﺎت و ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻲ ،ﻣﻘﺎﻟﻪ
آﻗﺎي ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﻴﻨﻮي.
) (2آﻗﺎي دﻛﺘﺮ زرﻳﻦ ﻛﻮب در"ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ اﺳﻼم") (36اﺻﻞ ﻗﺼﻪ را ﻣﺸﻜﻮك داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ.
وﺟﻮد داﺷﺘﻪ زﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي اﺳﺖ ﻧﻪ زﺑﺎن ﺧﻮارزﻣﻲ ،در دوره اﺳﻼم ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪ
از ﻗﺒﻴﻞ ﻛﻠﻴﻠﻪ و دﻣﻨﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﺑﻦ ﻣﻘﻔﻊ و ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻣﻨﻄﻖ ارﺳﻄﻮ وﺳﻴﻠﻪ او ﻳﺎ ﭘﺴﺮش از زﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻮده
ﻧﻪ زﺑﺎن ﺧﻮارزﻣﻲ ﻳﺎ زﺑﺎن ﻣﺤﻠﻲ دﻳﮕﺮ.
ﻛﺮﻳﺴﺘﻦ ﺳﻦ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ:
ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄ ﻬﺮ 277
www.nasimemotahar.com
ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ.
