Page 182 - Бат хааны байлдан дагуулал

удирдагч олон түмний хүсэл зоригийг харгалзан үзэх учиртай тул
түүнд гэдрэг буцахаас өөр зам байгаагүй гэжээ[260].

Бат хааныг буцахад хүргэсэн шалтгааныг ганц нэг хүчин зүйлээр
тайлбарлах нь учир дутагдалтай юм. Үүнд улс-төр, цэрэг-дайны,
стратегийн бүлэг хүчин зүйл нөлөөлсөн нь дамжиггүй.

Эцэс төгсгөлгүй үргэлжлэх үйл явц гэж энэ дэлхий дээр үгүй.
Эхэлсэн бүхэн төгсдөг, хөдөлсөн бүхэн зогсдог жамтай. Монголын

байлдан дагуулал ч мөн адил нэгэнт эхэлсэн хойно хэзээ нэг цагт
зогсох, дуусах нь гарцаагүй байсан. Нэг литр усыг хүн яаж ч гамнаж
уулаа гэхэд хэзээ нэгэн цагт тэрхүү ус дуусах нь лавтай. Үүний адил
нэг сая хүний байлдан дагуулах чадамж яаж ч бодсон зах хязгааргүй

байж чадахгүй. Тиймээс XIII зууны нэг сая монгол хүн өөр аль ч
үндэстний хийж чадахгүйг гүйцэлдүүлж, өөрсдөөсөө 150 дахин их
хүн ам амьдран сууж байсан асар уудам газар нутгийг зуу хүрэхгүй
жилийн дотор байлдан дагуулж, эрхшээлдээ оруулж чаджээ.

Бат хааны цэргийн тоо хэдийгээр хязгаарлагдмал байсан ч аян дайнаа
цаашид үргэлжлүүлэх, үгүй ядаж Итали, Германд түрэмгийлэх

боломж байсан. Европыг бүхэлд нь байлдан дагуулчихгүй юмаа гэхэд
тэр эрчээрээ довтлоод Ром, Парис хүртэл давшчих чадамж байсан.
Монголын их цэргийн тал нь л бүхэл бүтэн вант улсын армийг бут

ниргэж байсан удаатай. Тэгвэл Бат хаан бүхий л цэргээ зангидсан гар
болгож нэгтгэсэн бол буурал түүхт Ром, Парис тэсэх байсан гэж үү?

Бат хааныг аян дайнаа зогсооход чухамхүү хэд хэдэн бүлэг хүчин
зүйл нөлөөлжээ.

Юуны түрүүнд Бат хаанд Парис хүртэл давших хүч байлаа. Гэвч
түүнд эзэлсэн бүхий л газар нутгийг эрхшээлдээ байгахад хүн хүч нь

хүрэлцэхгүй байлаа. Байлдан эзлэх нэг хэрэг, өөрийн эрхшээл доор
байлгах бол огт өөр асуудал. Морин дээр дэлхийн талыг эзлэх амар.
Харин мориноосоо буугаад түүнийг захирах хэцүү. Үүнийг Бат хаан,

Сүвэдэй баатар ч ойлгож байлаа. Тиймээс Бат хаан шинэ нутгийг эзлэх