Page 106 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

เข็มขาวป่า

เอกสารอ้างอิง สารานุกรมพืชในประเทศไทย แบบช่อกระจุกคล้ายช่อเชิงหลั่น ออกสั้น ๆ ที่ปลายกิ่ง ก้านช่อยาว 1-4.5 ซม.
Peterson, B. (1997). Thymelaeaceae (Daphne). In Flora of Thailand Vol. 6(3): ก้านดอกสั้น หลอดกลีบเลี้ยงยาวประมาณ 1 มม. กลีบรูปสามเหลี่ยมตื้น ๆ ดอกสีส้ม
243-245.
Wang, Y., M.G. Gilbert, B.F. Mathew and C. Brickell. (2007). Thymelaeaceae อมแดงหรืออมเหลือง หลอดกลีบดอกยาว 2-3.5 ซม. กลีบรูปไข่ ยาว 6-9 มม.
(Daphne). In Flora of China Vol. 13: 230, 241. อับเรณูยาว 2-2.5 มม. ก้านเกสรเพศเมียยาว 3-4 มม. ยอดเกสรเพศเมียแยก 2 แฉก
ยาว 1-1.5 มม. ผลสด รูปรีเกือบกลม ยาว 5-8 มม. จัก 2 พู
พบที่พม่า คาบสมุทรมลายู สุมาตรา ชวา บอร์เนียว ในไทยส่วนมากพบทาง
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ พบประปรายทาง
ภาคเหนือ ขึ้นใต้ร่มเงาในป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 1000
เมตร เป็นไม้ประดับ ใบอ่อนและดอกกินได้
เอกสารอ้างอิง
Chamchumroon, V. (2006). A checklist of the genus Ixora L. (Rubiaceae) in
Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 24: 4-24.
de Padua, L.S., N. Bunyapraphatsara and R.H.M.J. Lemmens (Editors).
เข็มขาวป่า: ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น ออกที่ปลายกิ่ง ก้านช่อดอกสั้น กลีบเลี้ยงสีขาว มี 4 กลีบ ไม่มีกลีบดอก (1999). In Plant Resources of South-East Asia 12(1) Medicinal and poi-
ผลรูปรี (ภาพ: ดอยอินทนนท์ เชียงใหม่ - RP) sonous plants 1. Backhuys Publisher, Leiden, the Netherlands.
เข็มขาวป่า
Eriosolena composita (L. f.) Tiegh.
วงศ์ Thymelaeaceae
ชื่อพ้อง Scopolia composita L. f., Daphne composita (L. f.) Gilg
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. ใบเรียงเวียน รูปรีถึงรูปขอบขนาน ยาวได้ถึง
14 ซม. ปลายและโคนแหลม แผ่นใบด้านล่างมีนวล ก้านใบยาว 2-5 มม. ช่อดอก
แบบช่อกระจุกแน่นออกตามซอกใบ ก้านช่อยาว 2-5 ซม. ใบประดับสีเขียวมี
สีแดงแต้ม มี 2-4 ใบ รูปไข่ ยาว 0.8-1 ซม. ร่วงเร็ว แต่ละช่อมี 6-14 ดอก ดอกไร้ก้าน
ไม่มีกลีบดอก กลีบเลี้ยงสีขาวหรือครีม หลอดกลีบยาว 0.6-1.2 ซม. มี 4 กลีบ
เรียงซ้อนเหลื่อม รูปไข่ ยาว 2-4 มม. ด้านนอกมีขนคล้ายไหม เกสรเพศผู้ 8 อัน
เรียง 2 วง วงบนยื่นพ้นปากหลอดกลีบเล็กน้อย ก้านชูอับเรณูสั้น จานฐานดอก
รูปถ้วย จักมน รังไข่มี 1 ช่อง ปลายรังไข่และก้านเกสรเพศเมียมีขน ยอดเกสรรูปโล่
ไม่ยื่นพ้นปากหลอดกลีบ ผลสดมีหลายเมล็ด รูปรี ยาว 0.8-1.5 ซม. สุกสีด�า เข็มทอง: ไม้พุ่มเตี้ย ใบเรียงตรงข้าม ช่อดอกแบบช่อกระจุกคล้ายช่อเชิงลั่น ออกสั้น ๆ ที่ปลายกิ่ง กลีบดอก 4 กลีบ
พบที่อินเดีย จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย ในไทยพบทุกภาค เกสรเพศผู้ติดที่คอหลอดกลีบดอก ยอดเกสรเพศเมียแยก 2 แฉก รูปเส้นด้ายบานออก ยื่นพ้นปากหลอดกลีบดอก ผลสด
จักเป็นพู (ภาพ: ปากน�้าสงคราม นครพนม - PK)
ขึ้นตามป่าดิบเขา ความสูงถึงประมาณ 2000 เมตร
เข็มปานามา
สกุล Eriosolena Blume มี 2 ชนิด พบเฉพาะในเอเชีย ในไทยมีชนิดเดียว ต่างจาก Rondeletia odorata Jacq.
สกุล Daphne ที่ช่อดอกออกตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ก้านช่อยาว ชื่อสกุลมาจาก
ภาษากรีก “erio” ขนคล้ายแกะ และ “sole” โคน ตามลักษณะหลอดกลีบเลี้ยง วงศ์ Rubiaceae
ด้านนอกมีขนหนาแน่น ชื่อพ้อง Rondeletia coccinea Moc. & Sessé ex DC., R. speciosa Lodd.
ไม้พุ่ม สูง 2-3 ม. มีขนตามกิ่ง หูใบ แผ่นใบด้านล่าง ก้านใบ ช่อดอก กลีบเลี้ยง
เอกสารอ้างอิง
Peterson, B. (1997). Thymelaeaceae (Daphne composita). In Flora of Thailand รังไข่ และผล หูใบรูปสามเหลี่ยม ยาว 4-5 มม. ติดทน ใบเรียงตรงข้าม รูปรีหรือรูปไข่
Vol. 6(3): 243-244. ยาว 2-10 ซม. โคนกลมหรือเว้าตื้น แผ่นใบสาก ก้านสั้น ช่อดอกแบบช่อกระจุก
Wang, Y. and M.G. Gilbert. (2007). Thymelaeaceae (Eriosolena). In Flora of ออกที่ปลายกิ่ง ก้านช่อยาว 0.7-1.5 ซม. ใบประดับรูปสามเหลี่ยม ยาว 0.2-1.5 ซม.
China Vol. 13: 246. ก้านดอกยาว 1.5-5 มม. ใบประดับย่อยรูปแถบ ยาว 3-4 มม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ
รูปแถบ ยาว 4-5 มม. ดอกสีส้มอมแดง หลอดกลีบดอกยาว 1-2 ซม. ปากหลอดกลีบ
หนาเป็นวง มี 5 กลีบ รูปรียาว 4-5 มม. เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดใต้ปากหลอดกลีบดอก
ก้านชูอับเรณูสั้น ก้านเกสรเพศเมียมี 2 แบบ แบบสั้นและแบบยาว ผลแห้งแตก
เป็น 2 ซีก กลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 3-4 มม. เมล็ดจ�านวนมาก ขนาดเล็ก
มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกากลางที่เม็กซิโก ปานามา ประเทศในแถบทะเลแคริบเบียน
และทางตอนเหนือของอเมริกาใต้ เป็นไม้ประดับ ค�าระบุชนิดแปลว่ามีกลิ่นหอม
เข้าใจว่ามาจากรากที่มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ แต่ดอกไม่มีกลิ่นหอม ต้นที่ปลูกเป็นไม้ประดับ
มักไม่ติดผล ในตลาดต้นไม้เรียกว่าเข็มมาดากัสการ์ ท�าให้เข้าใจผิดเรื่องถิ่นก�าเนิด
ชื่อเข็มปานามาตั้งตามชื่อสามัญ Panama rose
เข็มขาวป่า: ดอกออกเป็นช่อกระจุกแน่น ก้านช่อดอกยาว ผลสุกสีด�า (ภาพดอก: เขาใหญ่ ปราจีนบุรี - RP; ภาพผล:
เขาหลวง นครศรีธรรมราช - SSi)
สกุล Rondeletia L. มีประมาณ 160 ชนิด พบเฉพาะในอเมริกาเขตร้อน
เข็มทอง หลายชนิดเป็นไม้ประดับ ชื่อสกุลตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวฝรั่งเศส Gulaume
Ixora javanica (Blume) DC. Rondelet (1507-1566)
วงศ์ Rubiaceae เอกสารอ้างอิง
ชื่อพ้อง Pavetta javanica Blume, Ixora amoena Wall. ex G. Don Chen, T. and C.M. Taylor. (2011). Rubiaceae (Rondeletia). In Flora of China
Vol. 19: 303-304.
ไม้พุ่ม ส่วนมากสูงไม่เกิน 3 ม. หูใบยาว 4-6 มม. ปลายเป็นติ่งแหลม ใบรูปรี Puff, C. and V. Chamchumroon. (2003). Non-indigenous Rubiaceae grown in
ถึงรูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 7-18 ซม. ก้านใบยาว 0.3-1 ซม. ช่อดอก Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 31: 87.

86

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 86 3/1/16 5:11 PM