Page 49 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

กล้วยจะก่าหลวง กล้วยบัว สารานุกรมพืชในประเทศไทย กล้วยบัวสีชมพู
Globba winitii C. H. Wright Musa laterita Cheesman
วงศ์ Zingiberaceae วงศ์ Musaceae
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 70 ซม. ใบรูปขอบขนำนหรือรูปใบหอก ยำว 15-25 ซม. ไม้ล้มลุก แตกหน่อไกลจากต้นแม่ ล�ำต้นเทียมสูง 1-2.5 ม. ใบกว้ำงได้ถึง 40 ซม.
โคนรูปหัวใจแคบ ๆ แฉกลึก ใบอ่อนมีขน ก้ำนใบยำว 5-7 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ ยำวได้ถึง 1.5 ม. เส้นกลำงใบเป็นร่องลึก มีสีแดง ก้ำนใบยำว 40-50 ซม. ช่อดอก
แยกแขนง ยำว 8-15 ซม. โค้งลง ใบประดับรูปไข่กว้างหรือแกมรูปขอบขนาน สีขาว ตั้งขึ้น ก้านช่อมีขนละเอียด ใบประดับสีส้มอมแดง ยำว 20-30 ซม. ในช่อดอกเพศเมีย
อมม่วง ชมพู หรือม่วงเข้ม ยำว 1-3 ซม. ช่อแขนงมี 2-3 ดอก ใบประดับย่อยขนำด มีประมำณ 4 ใบ แต่ละใบประดับมี 4-6 ดอก ดอกยำว 7-8 ซม. กลีบรวมที่ติด
เล็กกว่ำใบประดับ กลีบเลี้ยงยำวประมำณ 5 มม. ปลำยแยก 3 แฉก หลอดกลีบดอก กันยำวเท่ำ ๆ รังไข่ กลีบรวมที่แยกกันสั้น ใบประดับช่อดอกเพศผู้แต่ละใบมี 6-10 ดอก
ยำวประมำณ 1.5 ซม. กลีบดอกยำวประมำณ 5 มม. แผ่นเกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน กลีบรวมที่เชื่อมติดกันยำว 3-4 ซม. พับงอ กลีบรวมที่แยกกันรูปเรือ บำงใส ยำว
รูปใบหอก ยำวเท่ำ ๆ หลอดกลีบดอก กลีบปากรูปสามเหลี่ยม กางออกสองข้าง ประมำณ 1 ซม. ยอดเกสรเพศเมียคล้ำยกระบอง ยำวประมำณ 3 มม. จัก 3 พูตื้น ๆ
ก้ำนชูอับเรณูโค้งลง ยำวประมำณ 2 ซม. ปลายอับเรณูแผ่รูปดาวข้างละ 2 แฉก ผลย่อยรูปทรงกระบอกเป็นเหลี่ยม ยำว 8-10 ซม. เมล็ดสีด�ำด้ำน เรียบ (ดูข้อมูล
ก้ำนเกสรเพศเมียรูปเส้นด้ำย ยอดเกสรรูปถ้วย ผลรูปไข่ ยำวประมำณ 7 มม. จัก 3 พู เพิ่มเติมที่ กล้วย, สกุล)
ตื้น ๆ ผิวขรุขระ มี 6 เมล็ด (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ว่ำนทับทิมสยำม, สกุล)
พบที่อินเดีย พม่ำ และภำคเหนือของไทย ขึ้นตำมชำยป่ำเบญจพรรณ ที่โล่ง
พืชถิ่นเดียวของไทย พบกระจำยห่ำง ๆ ทำงภำคเหนือ และภำคกลำง ขึ้นตำม ควำมสูง 300-700 เมตร ค�ำระบุชนิดหมำยถึงใบประดับสีคล้ำยดินลูกรัง อนึ่ง
ป่ำเบญจพรรณ และป่ำดิบเขำ ควำมสูงถึงประมำณ 1000 เมตร ค�ำระบุชนิดตั้ง กล้วยบัวชนิดนี้มีชื่อในตลำดต้นไม้ M. ornata ‘Bronze’ หรือ M. ornata ‘Red
ตำมชื่อพระยำวินิจวนันดร (โต โกเมศ)
Salmon’ และเคยเข้ำใจว่ำกลำยพันธุ์มำจำกกล้วยบัวสีชมพู M. ornata Roxb.
เอกสารอ้างอิง ซึ่งมีล�ำต้นชิดกัน เหง้ำสั้นกว่ำ ก้ำนช่อดอกไม่มีขน และใบประดับมีสีชมพู
Craib, W.G. (1926). Contributions to the Flora of Siam. Bulletin of Miscellaneous
Information Kew 1926: 173.
Larsen, K. (1972). Studies in the genus Globba in Thailand. Notes from the กล้วยบัวสีชมพู
Royal Botanic Garden, Edinburgh 31: 237. Musa ornata Roxb.
ไม้ล้มลุก แตกกอชิดกัน สูง 1-3 ม. ใบยำวได้ถึง 2 ม. โคนด้านหนึ่งมน อีกด้าน
เรียวแหลม แผ่นใบมีนวลเล็กน้อย เส้นกลางใบมักสีแดง ก้ำนใบยำวได้ถึง 60 ซม.
ช่อดอกตั้งตรง ก้ำนช่อยำว 2-3 ซม. เกลี้ยง ใบประดับสีชมพู ของดอกเพศเมีย
อยู่ช่วงล่ำง มีประมำณ 7 ใบ แต่ละใบประดับมี 3-6 ดอก เรียงแถวเดียว กลีบรวม
ที่ติดกันยำวประมำณ 3.5 ซม. กลีบที่แยกกันสั้นกว่ำเล็กน้อย ปลำยจัก 5 พู ตื้น ๆ
พับงอ เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันยำว 1-2 ซม. ก้ำนเกสรเพศเมียยำวประมำณ 3 ซม.
ในดอกเพศผู้กลีบรวมที่ติดกันยำว 3.5-4 ซม. กลีบที่แยกกันยำว 3-3.5 ซม. ผลเรียง
ชิดกันคล้ายนิ้วมือ ผลย่อยเป็นเหลี่ยม ยำว 6-8 ซม. เมล็ดสีด�ำ แบน เส้นผ่ำนศูนย์กลำง
ประมำณ 5 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ กล้วย, สกุล)
กล้วยจะก่าหลวง: โคนใบรูปหัวใจแคบ ๆ ช่อดอกแบบช่อกระจะแยกแขนง โค้งลง ช่อแขนงมี 2-3 ดอก ใบประดับ
สีม่วงเข้มหรือขำวอมม่วง (ภำพ: ตำก - RP) มีถิ่นก�ำเนิดในอินเดีย พม่ำ และบังกลำเทศ เป็นไม้ประดับทั่วไป ซึ่งพบปลูก
กล้วยนวล เป็นไม้ประดับก่อนที่จะมีกำรตั้งชื่อวิทยำศำสตร์ในปี ค.ศ. 1824 ท�ำให้มีกำรใช้
ชื่อวิทยำศำสตร์หลำยชื่อมำก่อน เช่น M. rosacea Jacq., M. speciosa Ten.,
Ensete glaucum (Roxb.) Cheesman M. carolinae A. Sterler และ M. rosea Baker นอกจำกนี้ยังมีพันธุ์ผสมหลำก
วงศ์ Musaceae หลำยสำยพันธุ์ ใบประดับหลำกสี
ชื่อพ้อง Musa glauca Roxb.
เอกสารอ้างอิง
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 5 ม. ล�าต้นเดี่ยว โคนแผ่กว้าง มีจุดสีด�าม่วงกระจาย น�้ำยำง Cheesman, E.E. (1949). The classification of the bananas. Kew Bulletin 1949:
สีเหลืองอมส้ม ใบกว้ำง 50-60 ซม. ยำว 1.4-1.8 ม. ปลายยาวคล้ายหาง แผ่นใบ 24-28, 265-267.
เกลี้ยง ก้ำนใบสั้น ช่อดอกรูปกรวย ห้อยลง ยำวได้ถึง 2.5 ม. ใบประดับสีเขียว Liu, Ai-Zhong, W.J. Kress and De-Zhu Li. (2010). Phylogenetic analyses of the
ด้านในมีนวล แต่ละใบประดับมี 10-20 ดอก กลีบรวมที่เชื่อมติดกันยำวประมำณ banana family (Musaceae) based on nuclear ribosomal (ITS) and chloroplast
2.5 ซม. ปลำยแยก 3 แฉก กลีบรวมที่แยกกันรูปหัวใจ สั้นกว่ำกลีบรวมที่เชื่อมติดกัน (trnL-F) evidence. Taxon 59(1): 20-28.
ปลำยเป็นติ่ง ผลสุกสีม่วงเข้ม มีนวล รูปขอบขนำนแกมรูปไข่กลับ ยำวได้ถึง 9 ซม. Staples, G.W. and D.R. Herbst. (2005). A tropical garden flora. Bishop Museum
Press, Honolulu, Hawai`i.
เมล็ดสีด�ำ ผิวเรียบ เส้นผ่ำนศูนย์กลำง 1-1.2 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ กล้วยผำ, สกุล)
พบที่อินเดีย เนปำล จีนตอนใต้ พม่ำ และภูมิภำคมำเลเซีย ฟิลิปปินส์ นิวกินี
ในไทยพบทุกภำค และเป็นไม้ประดับ ใช้เลี้ยงสุกร ยำงจำกต้นแก้โรคผิวหนัง

เอกสารอ้างอิง
Wu, D. and W.J. Kress. (2000). Musaceae. In Flora of China Vol. 24: 314.

กล้วยบัว: ช่อดอกตั้งขึ้น ใบประดับสีส้มอมแดง ในดอกเพศเมียแต่ละใบประดับมี 4-6 ดอก กลีบรวมเชื่อมติดกัน
กล้วยนวล: ล�ำต้นเดี่ยว โคนแผ่กว้ำง ช่อดอกห้อยลง ใบประดับสีเขียว ด้ำนในมีนวล (ภำพ: ปำย แม่ฮ่องสอน - PK) เป็นหลอด ผลเป็นเหลี่ยมเล็กน้อย (ภำพ: แม่สอด ตำก - PK)

29

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 29 3/1/16 5:25 PM