Page 51 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

กลาย
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

กล้วยหนู พบที่อินเดีย ภูมิภำคอินโดจีนและมำเลเซีย ฟิลิปปินส์ ในไทยส่วนมำกพบทำง
Cyrtandra cupulata Ridl. ภำคตะวันออกเฉียงใต้ และภำคใต้ ขึ้นตำมป่ำดิบแล้ง และป่ำดิบชื้น ควำมสูงถึง
วงศ์ Gesneriaceae ประมำณ 800 เมตร
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 2 ม. มีขนสีน�้าตาลแดงหนาแน่นตามกิ่ง ก้านใบและเส้นแขนงใบ เอกสารอ้างอิง
ด้านล่าง ใบเรียงตรงข้าม รูปรี รูปขอบขนำน หรือแกมรูปไข่กลับ ยำว 13-46 ซม. Meade, C.V. (2000). A systematic revision of the Uvaria L. group (Annonaceae)
in Continental Asia. Ph.D. Thesis, University of Dublin, Trinity College.
ปลำยแหลมยำว โคนสอบเรียว ขอบจักฟันเลื่อย ก้ำนใบยำว 1-2 ซม. ช่อดอกสั้น Zhou, L., Y.C.F. Su and R.M.K. Saunders (2009). Molecular phylogenetic
มีได้ถึง 10 ดอก ก้ำนดอกสั้น ใบประดับสีเขียวอมขาว ยาวได้ถึง 6 ซม. เชื่อมติดกัน support for a broader delimitation of Uvaria (Annonaceae), inclusive of
คล้ายรูปถ้วย ขอบจักฟันเลื่อย มีขนประปรำย ใบประดับย่อยยำวประมำณ 4 ซม. Anomianthus, Cyathostemma, Ellipeia, Ellipeiopsis and Rauwenhoffia.
หลอดกลีบเลี้ยงยำว 1-1.5 ซม. แยกเป็น 2 แฉก รูปสำมเหลี่ยมปลำยกลม ดอกสีขาว Systematics and Biodiversity 7(3): 249–258.
ด้านในมีปื้นสีน�้าตาลแดง ยำว 3-4.5 ซม. กลีบกลม เส้นผ่ำนศูนย์กลำงประมำณ
8 มม. 3 กลีบล่ำงขนำดเล็กกว่ำเล็กน้อย ก้ำนชูอับเรณูยำว 0.6-1 ซม. อันที่เป็นหมัน
ยำว 1-5 มม. เกสรเพศเมียยำวได้ถึง 2.5 ซม. รังไข่เกลี้ยง ก้านเกสรเพศเมียมีขน
ผลรูปทรงกระบอก ปลำยแหลม ยำว 1-2.5 ซม. ผลแก่มีสะเก็ดสีน�้ำตำล (ดูข้อมูล
เพิ่มเติมที่ กล้วยกระแต, สกุล)
พบที่คำบสมุทรมลำยู และภำคใต้ตอนล่ำงของไทยที่นรำธิวำส และยะลำ ขึ้นตำม
ริมล�ำธำร ในป่ำดิบชื้น ควำมสูง 50-200 เมตร
เอกสารอ้างอิง
Bramley, G.L.C., A. Weber and Q.C.B. Cronk. (2004). The genus Cyrtandra
(Gesneriaceae) in Peninsular Malaysia and Singapore. Edinburgh Journal
of Botany 60(3): 336-340.

กล้วยอ้ายพอน: ดอกสีแดงอมม่วง กลีบดอก 6 กลีบ ขนำดเท่ำ ๆ กัน เรียง 2 วง เรียงซ้อนเหลื่อม (ภำพ: ยะลำ - RP)
กลางหิน
Lysimachia fletcheri C. M. Hu & Bennell
วงศ์ Primulaceae
กล้วยหนู: ใบประดับสีเขียวอมขำว เชื่อมติดกันคล้ำยรูปถ้วย ขอบจักฟันเลื่อย กลีบดอกสีขำวด้ำนในมีปื้นสีน�้ำตำล ไม้ล้มลุก สูง 5-40 ซม. แตกกิ่งต�่า มีริ้ว ใบเรียงเวียน รูปไข่หรือแกมรูปขอบขนำน
แดง ผลรูปทรงกระบอก ปลำยแหลม (ภำพ: นรำธิวำส - MP) ยำว 1.2-3 ซม. ปลำยแหลม มีติ่งแหลม โคนสอบเรียว แผ่นใบมีขนทั้งสองด้าน
กล้วยอ้ายพอน, สกุล เส้นแขนงใบข้างละ 3-4 เส้น ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบ ก้านดอกรูปเส้นด้าย
ยาว 1-1.2 ซม. กลีบเลี้ยงแยกจรดโคน ติดทน กลีบรูปใบหอก ยำว 4-5.5 มม.
Uvaria L. ดอกสีเหลือง หลอดกลีบดอกสั้น กลีบรูปไข่แกมรูปขอบขนำน ยำว 3.5-5 มม.
วงศ์ Annonaceae ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกันที่โคน ก้ำนที่แยกยำว 1-1.5 มม. อับเรณูยาวประมาณ
ไม้พุ่ม ไม้ต้น หรือไม้เถำ มีขนกระจุกรูปดาวกระจาย ใบเรียงเวียน ช่อดอกแบบ 1 มม. มีรูเปิดที่ปลาย รังไข่เกลี้ยง ผลรูปกลม ๆ เส้นผ่ำนศูนย์กลำงประมำณ 3 มม.
ช่อกระจุก ช่อกระจะ มักลดรูปมีดอกเดียวหรือเป็นคู่ ออกตำมปลำยกิ่ง ซอกใบ แตกเป็น 5 ซีก (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ เหลืองสยำม, สกุล)
ตรงข้ำมใบ หรือตำมกิ่ง ฐานดอกนูน (torus) เว้า ส่วนมากมีขน กลีบเลี้ยง 3 กลีบ พบที่พม่ำ ในไทยพบทำงภำคเหนือที่ดอยเชียงดำว จังหวัดเชียงใหม่ และดอย
เรียงจรดกัน เชื่อมติดกันที่โคน กลีบดอก 6 กลีบ ขนาดเท่า ๆ กัน เรียง 2 วง หัวหมด จังหวัดตำก ขึ้นใต้ร่มเงำหรือที่โล่งบนเขำหินปูน ควำมสูง 1000-2100 เมตร
เรียงซ้อนเหลื่อม เกสรเพศผู้จ�ำนวนมำก อับเรณูรูปขอบขนำนหรือรูปแถบ แกนอับเรณู
ปลำยตัดหรือมน คำร์เพลจ�ำนวนมำก ออวุลส่วนมำกมีจ�ำนวนมำก เรียง 1-2 แถว เอกสารอ้างอิง
ก้ำนเกสรเพศเมียมีขน ยอดเกสรจัก 2 พู ม้วนเข้ำ ผลกลุ่ม ผลย่อยแยกกันคล้าย Hu, C.M.. (1999). Primulaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(1): 159.
ผลสดมีหลายเมล็ด มีก้าน เมล็ดส่วนมากเรียง 2 แถว
สกุล Uvaria มี 150-190 ชนิด พบในแอฟริกา มาดากัสการ์ เอเชีย ออสเตรเลีย
และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยอาจมีได้ถึง 25 ชนิด ข้อมูลด้านชีวโมเลกุล ได้รวมเอา
สกุล Anomianthus, Cyathostemma, Ellipeia, Ellipeiopsis และ Rauwenhoffia
แต่ยังไม่ได้รับการยอมรับในวงกว้าง ชื่อสกุลมาจากภาษาละติน “uva” เป็นกระจุก
ตามลักษณะของผลกลุ่มที่มีผลย่อยติดเป็นกระจุก

กล้วยอ้ายพอน
Uvaria lurida Hook. f. & Thomson กลางหิน: ไม้ล้มลุกแตกกิ่งต�่ำ ปลำยใบเป็นติ่งแหลม ดอกออกตำมซอกใบ ก้ำนดอกยำว ผลรูปกลม กลีบเลี้ยงติดทน
(ภำพ: ดอยหัวหมด ตำก - RP)
ไม้เถำเนื้อแข็ง มีขนสั้นนุ่มสีน�้าตาลแดงตามกิ่งอ่อน แผ่นใบด้านล่าง ก้านใบ
ก้านดอก กลีบเลี้ยงด้านนอก กลีบดอก และรังไข่ ใบรูปขอบขนำนหรือแกมรูปไข่กลับ กลาย
ยำว 10-15 ซม. ก้ำนใบยำว 0.7-1 ซม. ช่อดอกมีดอกเดียว ก้ำนดอกยำว 1-2 ซม. Mitrephora keithii Ridl.
กลีบเลี้ยงคล้ายหมวก กลีบรูปไข่กว้ำง ยำวประมำณ 1 ซม. ดอกสีแดงอมม่วง
กลีบรูปไข่กลับกว้ำง โคนเรียวแคบ ปลำยมนกลม เว้ำเข้ำ ยำวประมำณ 2 ซม. วงศ์ Annonaceae
เกสรเพศผู้สีเหลือง ยำวประมำณ 3.5 มม. ผลย่อยรูปขอบขนำน ยำว 1.5-3 ซม. ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 5 ม. ใบรูปรีหรือรูปขอบขนำน ยำว 7-15 ซม. ก้ำนใบ
มีสันตำมยำว คอดตำมเมล็ด ก้ำนผลย่อยยำว 5-12 ซม. มี 2-10 เมล็ด รูปไข่ แบน ๆ ยำวประมำณ 5 มม. ดอกออกเดี่ยว ๆ ตรงข้ามใบใกล้ปลายกิ่ง สีเหลืองนวล
ยำว 0.8-1.1 ซม. หรือเข้ม มีกลิ่นหอม ดอกบำนเส้นผ่ำนศูนย์กลำง 2.5-3 ซม. ก้ำนดอกยำวประมำณ

31

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 31 3/1/16 5:25 PM