Page 55 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ก่อดำา สารานุกรมพืชในประเทศไทย ก่อเดือย
Lithocarpus truncatus (King ex Hook. f.) Rehder
ชื่อพ้อง Quercus truncata King ex Hook. f.
ไม้ต้น สูงได้ถึง 20 ม. ใบรูปขอบขนำน รูปใบหอก หรือรูปใบหอกกลับ ยำว
12-29 ซม. ก้ำนใบยำว 1-2 ซม. ช่อดอกยำว 5-15 ซม. ส่วนมำกแตกแขนง ผลรูปกรวย
กว้ำง 2.5-3.5 ซม. สูง 2-3 ซม. รวมกำบ กาบหุ้มผลเกือบตลอดผลยกเว้นช่วงปลาย
เชื่อมติดกันที่โคนหรือแยกกัน เกล็ดเชื่อมติดกัน มีขนสั้นนุ่ม
พบที่อินเดีย จีนตอนใต้ พม่ำ ลำว และเวียดนำม ในไทยพบกระจำยห่ำง ๆ
ก่องข้าวดอย: ดอกห้อยลงสีเหลือง โคนมีปื้นสีม่วงอมแดง ผลมี 8-10 ซีก (ภำพ: ดอยเชียงดำว เชียงใหม่ - SSi) ยกเว้นภำคตะวันออกเฉียงใต้ และภำคใต้ ขึ้นตำมป่ำสนเขำและป่ำดิบเขำ ควำมสูง
900-1300 เมตร

เอกสารอ้างอิง
Huang, C., Y. Zhang and B. Batholomew. (1999). Fagaceae. In Flora of China
Vol. 4: 333, 343, 349.
Phengklai, C. (2008). Fagaceae. In Flora of Thailand Vol. 9(3): 243-351.

ก่องข้าวหลวง: ขอบใบจักซี่ฟัน ผลแบบผลแห้งแยกเป็น 5-6 ซีก (ภำพ: ป่ำละอู ประจวบคีรีขันธ์ - RP)
ก่อแจง
Lithocarpus reinwardtii (Korth.) A. Camus
ชื่อพ้อง Quercus reinwardtii Korth.
ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. ใบรูปรีหรือรูปขอบขนำน ยำว 13-15 ซม. ก้ำนใบยำว
1-1.5 ซม. ช่อดอกเพศผู้และเพศเมียส่วนมำกแยกกัน ช่อดอกเพศผู้ยำว 10-20 ซม.
รังไข่ที่เป็นหมันเกลี้ยง ช่อดอกเพศเมียยำว 7-20 ซม. ผลไม่เชื่อมติดกัน รูปกรวยกว้าง ก่อแจง: ผลรูปกรวยกว้ำงไม่เชื่อมติดกัน มีก้ำนสั้น ๆ กำบหุ้มช่วงโคน เรียงเป็นชั้นหรือ 5-7 วง มีนวล ผิวเกลี้ยงเป็น
กว้ำง 1.7-2.2 ซม. สูง 1.5-2 ซม. รวมกำบ ผิวเกลี้ยงเป็นมันวำว ยกเว้นช่วงปลำยผล มันวำว ช่วงปลำยผลมีนวล (ภำพ: น�้ำตกโตนปริวรรต พังงำ - SSi)
มีนวล ก้ำนสั้น กาบมีนวล หุ้มเฉพาะโคน เรียงเป็นชั้น ๆ หรือ 5-7 วง
พบที่พม่ำ กัมพูชำ คำบสมุทรมลำยู และสุมำตรำ ในไทยพบทำงภำคตะวันออก
เฉียงใต้ และภำคใต้ ขึ้นตำมป่ำดิบชื้น ควำมสูงถึงประมำณ 400 เมตร

ก่อดำา, สกุล
Lithocarpus Blume
วงศ์ Fagaceae
ไม้ต้น แยกเพศร่วมต้น ช่อดอกเพศเมียออกที่โคนช่อเพศผู้หรือแยกกัน กิ่งมี
ช่องอากาศ ตายอดมีเกล็ดเรียงซ้อนเหลื่อม ส่วนมำกมีขนสั้นนุ่มตำมกิ่งอ่อน แผ่นใบ
ด้ำนล่ำง ก้ำนใบ ช่อดอก ใบประดับ และกลีบรวม หูใบร่วงง่ำย ใบเรียงเวียน ปลำยใบ
ส่วนมำกแหลมยำว แผ่นใบด้ำนล่ำงสีอ่อนหรือมีนวล เส้นใบย่อยแบบขั้นบันได
ขอบใบส่วนมากเรียบ ช่อดอกเพศผู้แบบช่อหางกระรอก ส่วนมากตั้งขึ้น ใบประดับ
และใบประดับย่อยขนำดเล็ก ร่วงเร็ว กลีบรวม 6 กลีบ ขนำดเล็ก ดอกเพศผู้ ก่อด�า: L. lucidus ผลรูปไข่กว้ำง กำบหุ้มผลเฉพำะช่วงโคน ผิวมีนวล เกล็ดเชื่อมติดกันเรียงเป็นชั้น หรือ 5-7 วง
ออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นกระจุก เกสรเพศผู้ 10-12 อัน ส่วนมำกเกลี้ยง รังไข่ที่เป็นหมัน (ภำพ: นรำธิวำส - RP)
ส่วนมำกมีขนยำว ดอกเพศเมียออกกระจุก หรือออกเดี่ยว ๆ ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่ม
รังไข่ใต้วงกลีบ มี 3-6 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 2 เม็ด ก้ำนเกสรเพศเมียส่วนมำกมี
3 อัน ผลแบบเปลือกแข็งเมล็ดเดียวมีกาบหุ้ม เชื่อมติดกันหรือแยกกัน ส่วนมาก
ไร้ก้าน ใบประดับคล้ายเกล็ดเรียงหนาแน่น หรือเรียงเป็นชั้น ๆ

สกุล Lithocarpus มีประมาณ 300 ชนิด ส่วนใหญ่พบในเอเชียเขตร้อน ในไทย
มี 58 ชนิด ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “litho” หิน และ “karpos” ผล ตามลักษณะ
ผลที่แข็งคล้ายหิน

ก่อดำา
ก่อด�า: L. truncatus ช่อดอกแบบช่อหำงกระรอก แยกแขนง กำบหุ้มผลเกือบตลอดควำมยำว เชื่อมติดกันที่โคน
Lithocarpus lucidus (Roxb.) Rehder หรือแยกกัน เกล็ดเชื่อมติดกัน (ภำพ: ภูกระดึง เลย - SSi)
ชื่อพ้อง Quercus lucidus Roxb.
ไม้ต้น สูงได้ถึง 15 ม. ใบรูปขอบขนำนหรือแกมรูปไข่กลับ ยำว 7-15 ซม. ก้ำนใบ ก่อเดือย, สกุล
ยำว 0.5-1 ซม. ช่อดอกยำว 9-20 ซม. ผลรูปไข่กว้าง กว้ำง 3-4 ซม. สูง 2-2.5 ซม. Castanopsis (D. Don) Spach
รวมกำบ โคนแบน ปลำยรูปกรวย ผิวมีนวล กาบหุ้มผลเฉพาะช่วงโคน เกล็ดเชื่อม วงศ์ Fagaceae
ติดกันเรียงเป็นชั้น หรือ 5-7 วง ไม้ต้น แยกเพศร่วมต้น ช่อดอกเพศเมียออกที่โคนช่อเพศผู้ หรือแยกคนละช่อ
พบที่อินเดีย พม่ำ และภูมิภำคมำเลเซีย ในไทยพบทำงภำคตะวันออกเฉียงใต้ ตายอดมีเกล็ดเรียงซ้อนตรงข้ามสลับตั้งฉากหุ้ม กิ่งมีช่องอากาศ หูใบร่วงง่ำย
ที่จันทบุรี และภำคใต้ที่สงขลำ นรำธิวำส ขึ้นตำมป่ำดิบชื้น ควำมสูงระดับต�่ำ ๆ ใบเรียงเวียนหรือเรียงสลับระนำบเดียว ปลำยใบส่วนมำกแหลมยำว เส้นแขนงใบย่อย

35

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 35 3/1/16 5:26 PM