Page 65 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

กันภัยมหิดล
สารานุกรมพืชในประเทศไทย
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคกลางที่สระบุรี และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ที่นครราชสีมา ปราจีนบุรี ชัยภูมิ บุรีรัมย์ ขึ้นตามที่โล่งในป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรัง
ความสูงถึงประมาณ 300 เมตร เป็นไม้ประดับและไม้มงคล ปลูกต้นเดียวจะไม่ติดฝัก
เนื่องจากไม่ผสมในต้นเดียวกัน

กันภัยมหิดล
Afgekia mahidolae B. L. Burtt & Chermsir.
ไม้เถา ยาวได้ถึง 15 ม. มีขนคล้ายไหมหนาแน่นตามล�าต้น หูใบ แผ่นใบ ใบประดับ
กันเกรา: ช่อดอกแบบช่อกระจุก ดอกรูปแตร ผลสด สุกสีเหลืองหรืออมแดง ปลายมีติ่งแหลม (ภาพดอก: ดงฟ้าห่วน ช่อดอก กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก หูใบรูปเคียว ยาวประมาณ 1.5 ซม.
อุบลราชธานี, ภาพผล: บึงโขงหลง บึงกาฬ; - RP) แกนกลางใบประกอบยาว 8-18 ซม. ก้านใบสั้น หรือยาวไยาด้ถึง 2.5 ซม. ใบย่อย
กันภัย, สกุล มี 4-6 คู่ รูปไข่หรือรูปขอบขนาน ยาว 1.5-7.5 ซม. ปลายกลม มีติ่งแหลม ก้านใบย่อย
Afgekia Craib ยาว 2-4 มม. ช่อดอกยาว 10-15 ซม. ใบประดับย่อยรูปใบหอก ยาว 1.5-3 ซม.
ก้านดอกยาว 0.7-1 ซม. กลีบเลี้ยงยาว 5-7 มม. ดอกสีม่วงอ่อน กลีบกลางรูปรี
วงศ์ Fabaceae ด้านในมีสีเข้ม ยาวประมาณ 2 ซม. มีสีเหลืองแต้มใกล้โคน กลีบปีกรูปขอบขนาน
ไม้เถามีเนื้อไม้ หูใบออกเป็นคู่ ร่วงเร็วหรือติดทน ใบประกอบปลายคี่ เรียงเวียน มีสีเข้ม ยาวประมาณ 1.5 ซม. กลีบคู่ล่างยาวเท่า ๆ กลีบปีก ฝักรูปรีหรือขอบขนาน
หูใบย่อยรูปเส้นด้าย ติดเป็นคู่ ใบย่อยเรียงตรงข้าม ช่อดอกแบบช่อกระจะหรือ ยาว 7-9 ซม. เมล็ดกลม ขนาดประมาณ 1.5 ซม.
แยกแขนง ใบประดับหุ้มตาดอก ร่วงพร้อมดอก กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปปากเปิด พบที่ลาวและเวียดนาม ในไทยทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่กาญจนบุรี ขึ้นตาม
ดอกรูปดอกถั่ว กลีบกลางมีสันนูนคล้ายเดือย (calluses) ที่โคน 1 คู่ เข้าใจว่า ที่โล่งในป่าเบญจพรรณที่เป็นหินปูน ความสูงประมาณ 100 เมตร ค�าระบุชนิด
เป็นตัวชี้ต่อมน�้าต้อย แผ่นกลีบพับงอกลับ กลีบปีกและกลีบคู่ล่างยาวเท่า ๆ กัน ตั้งตามพระนามของสมเด็จพระราชชนนีศรีสังวาลย์ (พระยศในขณะนั้น)
มีก้านกลีบสั้น ๆ กลีบคู่ล่างเชื่อมติดกันรูปคุ่ม เกสรเพศผู้ยาวเท่า ๆ กลีบคู่ล่างหรือ
ยาวกว่าเล็กน้อย ก้านชูอับเรณูแยก 1 อันที่โคน เชื่อมติดกัน 9 อัน รังไข่มีขนยาว เอกสารอ้างอิง
มีก้าน ออวุล 2 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียเรียวยาว ฝักแข็งแตกยาก เปลือกหนา มี Burtt, B.L. and C. Chermsirivathana. (1971). A second species of Afgekia
(Leguminosae). Notes from the Royal Botanic Garden, Edinburgh 31(1):
1-2 เมล็ด เมล็ดมีขั้ว 131-133.
Craib, W.G. (1927). Contributions to the Flora of Siam. Bulletin of Miscellaneous
สกุล Afgekia อยู่ภายใต้เผ่า Milletieae มี 3 ชนิด พบในจีนตอนใต้ พม่า และ Information Kew 1927: 376-378.
ภูมิภาคอินโดจีน ชื่อสกุลตั้งตามนายแพทย์ชาวไอริช Arthur Franci George Kerr Phan Ke Loc and J.E. Vidal. (2001). Leguminosae-Papilionoideae, Millettieae.
(1877-1942) ผู้บุกเบิกการสำารวจและเก็บตัวอย่างพรรณไม้ในไทย และผู้ก่อตั้ง Flore du Cambodge, du Laos et du Vietnam 30: 8-15.
หอพรรณไม้แห่งแรกของไทย หรือพิพิธภัณฑ์พืชสิรินธร (BK) ในปัจจุบัน Wei, Z. and L. Pedley. (2010). Fabaceae (Afgekia). In Flora of China Vol. 10: 174.

กันภัย
Afgekia filipes (Dunn) R. Geesink
ชื่อพ้อง Adinobotrys filipes Dunn
ไม้เถา ยาวได้ถึง 20 ม. หูใบรูปสามเหลี่ยม ยาว 5-6 มม. แกนกลางใบประกอบ
ยาว 25-35 ซม. ใบย่อยมี 6-9 คู่ รูปขอบขนาน ยาว 6-10 ซม. โคนกลม เบี้ยว
ใบอ่อนมีขนสั้นนุ่มสีเงิน ก้านใบย่อยยาว 3-4 มม. ช่อดอกแยกแขนงสั้น ๆ ออก
ตามซอกใบที่ร่วงหรือตามกิ่ง ใบประดับรูปรี ยาวได้ถึง 2 ซม. มีขนยาว ก้านดอก
ยาว 1-2.5 ซม. กลีบเลี้ยงยาวประมาณ 5 มม. ดอกสีม่วงอ่อน ยาว 2-2.5 ซม.
กลีบกลางรูปรี ขอบกลีบม้วน ปลายกลีบมีติ่งแหลม โคนกลีบด้านในมีสีเหลืองอ่อน
กลีบปีกและกลีบคู่ล่างรูปขอบขนาน สีเข้มกว่าเล็กน้อย ฝักรูปรี ยาว 10-15 ซม.
มีขนก�ามะหยี่หนาแน่น มีเมล็ดเดียว แบน รูปรี ยาว 7-8 ซม.
พบที่จีนตอนใต้ และพม่า ในไทยพบทางภาคเหนือที่เชียงใหม่ ล�าปาง
กันภัย: A. filipes ช่อดอกแยกแขนงสั้น ๆ ฝักเปลือกหนา มีขนก�ามะหยี่หนาแน่น มีเมล็ดเดียว (ภาพดอก: ขุนวาง
ก�าแพงเพชร และภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่เพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ ขึ้นตามชาย เชียงใหม่ - RP; ภาพผล: แม่วงก์ ก�าแพงเพชร - RP; เมล็ด: แก่งกระจาน เพชรบุรี - PK)
ป่าดิบแล้งและป่าดิบเขา ความสูง 700-1700 เมตร แยกเป็น var. tomentosa
(Z. Wei) Y. F. Deng & H. D. Qin พบเฉพาะในจีน มีขนสั้นนุ่มสีน�้าตาลหนาแน่น
ตามช่อดอกและใบ แผ่นใบหนา

กันภัย
Afgekia sericea Craib
ไม้เถา ยาวได้ถึง 15 ม. มีขนคล้ายไหมหนาแน่นตามล�าต้น หูใบ แผ่นใบ ช่อดอก
ใบประดับ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก หูใบรูปเคียว ยาว 1.5-2 ซม. แกนกลาง
ใบประกอบยาว 15-23 ซม. ก้านใบยาว 2-5 ซม. ใบย่อย 4-8 คู่ รูปรีหรือรูปขอบขนาน
ยาว 4-8 ซม. ปลายมน มีติ่งแหลม ก้านใบยาว 2-4 มม. ใบประดับรูปไข่ โอบก้าน
ช่อดอก ยาว 1-2.5 ซม. ช่อดอกยาวได้ถึง 1 ม. ใบประดับย่อยรูปใบหอก ยาว 3-3.5 ซม.
ก้านดอกยาว 1-1.5 ซม. กลีบเลี้ยงยาว 5-7 มม. ดอกสีเขียวอ่อนอมม่วง กลีบปีก
สีม่วงเข้ม กลีบกลางรูปรี ยาว 2.5-3 ซม. กลีบปีกและกลีบคู่ล่างรูปขอบขนาน
ยาวประมาณ 2.5 ซม. ฝักรูปรีหรือขอบขนาน ยาว 7-9 ซม. เมล็ดแบน เส้นผ่านศูนย์กลาง กันภัย: A. sericea มีขนคล้ายไหมหนาแน่น หูใบออกเป็นคู่ รูปเคียว หูใบย่อยรูปเส้นด้าย 1 คู่ ช่อดอกแบบช่อกระจะ
ประมาณ 1.5 ซม. ใบประดับรูปไข่ โอบก้านช่อดอก (ภาพ: cultivated - RP)

45

59-02-089_001-112 Ency_new5-3 i_Coated.indd 45 3/5/16 4:51 PM