Page 72 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ก้ามกุ้งหัว
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

บางครั้งแยกแขนง ก้านช่อยาว 6-17 ซม. ใบประดับย่อย 2 ใบ รูปแถบขนาดเล็ก ก๋าย
ฐานดอกรูปถ้วยยาวประมาณ 3 มม. ก้านดอกยาว 0.4-1 ซม. กลีบเลี้ยงและ Artabotrys suaveolens (Blume) Blume
กลีบดอกจ�านวนอย่างละ 4-5 กลีบ ดอกสีชมพู กลีบรูปไข่ ยาว 5-6 มม. เกสรเพศผู้ วงศ์ Annonaceae
8-10 อัน เป็นหมัน 4-5 อัน ผลรูประฆังเป็นเหลี่ยม กว้าง 2.5-3 มม. สูงประมาณ
2 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ก้ามกุ้ง, สกุล) ชื่อพ้อง Unona suaveolens Blume, Artabotrys blumei Hook. f. & Thomson
พืชถิ่นเดียวของไทย พบเฉพาะที่ภูวัว จังหวัดบึงกาฬ ขึ้นตามหน้าผาหินทราย ไม้เถาเนื้อแข็ง ยาวได้ถึง 25 ม. กิ่งอ่อนมีขนประปราย ใบรูปรี รูปไข่ หรือ
ในป่าดิบแล้ง ความสูง 200-350 เมตร ค�าระบุชนิดตั้งตามชื่อดร.วีระชัย ณ นคร รูปขอบขนาน ยาวได้ถึง 12 ซม. เส้นแขนงใบไม่ชัดเจน ก้านใบยาว 3-5 มม. ช่อดอก
แยกแขนงสั้น ๆ ก้านช่อรูปตะขอสั้นกว่าก้านดอก ก้านดอกยาวได้ถึง 1.5 ซม.
อดีตผู้อ�านวยการองค์การสวนพฤกษศาสตร์
กลีบเลี้ยงรูปสามเหลี่ยม กว้างประมาณ 3 มม. ดอกสีครีมอมเหลืองหรือชมพู
กลีบหนา รูปสามเหลี่ยมกว้าง กว้าง 5-6 มม. วงในแคบกว่าเล็กน้อย ปลายเรียวยาว
ก้ามกุ้งหัว รูปแถบ ยาว 0.8-1.2 ซม. โคนแผ่กว้างเป็นก้านกลีบ มีขนสั้นนุ่ม มี 4-7 คาร์เพล
Phyllagathis tuberosa (C. Hansen) Cellin. & S. S. Renner ก้านผลยาว 5-8 มม. ส่วนมากมี 1-3 ผลย่อย รูปรี ยาว 1-1.5 ซม. ไร้ก้าน เมล็ดรูปรี
ชื่อพ้อง Tylanthera tuberosa C. Hansen ยาวประมาณ 1 ซม. มีร่องตามยาว (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ การเวก, สกุล)
ไม้ล้มลุกไม่มีล�าต้น มีเหง้า มีขนยาวห่าง ๆ ตามแผ่นใบ ก้านใบ ก้านช่อดอก พบที่พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย ในไทยพบทางภาคตะวันตกเฉียงใต้
และฐานดอก มี 1-3 ใบ รูปไข่ ยาว 2-5 ซม. โคนตัด เว้าตื้น หรือแหลม ขอบเรียบ และภาคใต้ ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 300 เมตร
มีขนครุย เส้นโคนใบข้างละ 2 เส้น เส้นแขนงใบย่อยไม่ชัดเจน ก้านใบยาว 1-3 ซม.
ช่อดอกออกจากเหง้า ก้านช่อยาว 2-7 ซม. มี 3-7 ดอก ใบประดับ 2 ใบ รูปแถบ ก๋ายขน
ขนาดเล็ก ฐานดอกรูปถ้วย ยาว 1-2 มม. ก้านดอกยาวประมาณ 4 มม. ดอกสีชมพู Artabotrys uniflorus Craib
กลีบรูปไข่ ยาวประมาณ 3.5 มม. เกสรเพศผู้ 4 อัน ยาวเท่า ๆ กัน ผลรูประฆัง
ยาวประมาณ 1.5 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ก้ามกุ้ง, สกุล) ไม้เถาเนื้อแข็ง มีขนสั้นนุ่มสีน�้าตาลแดงตามกิ่ง ก้านใบ ใบ ช่อดอก ก้านช่อคล้าย
ตะขอ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก และรังไข่ ใบรีถึงรูปใบหอก ยาวได้ถึง
พืชถิ่นเดียวของไทย พบเฉพาะทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่ภูเมี่ยง จังหวัด 15 ซม. ปลายแหลมยาวหรือยาวคล้ายหาง แผ่นใบบาง เส้นแขนงใบเรียงจรดกัน
เพชรบูรณ์ และภาคตะวันออกที่โขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี ขึ้นบนก้อนหินหรือ ก้านใบยาว 2-5 มม. ช่อดอกมีดอกเดียว ก้านช่อรูปตะขอ ยาวเท่า ๆ ก้านดอกหรือ
ดินทราย ในป่าเต็งรังหรือป่าดิบแล้ง ความสูง 300-700 เมตร สั้นกว่า ก้านดอกยาว 5-8 มม. กลีบเลี้ยงรูปสามเหลี่ยม ยาว 4-6 มม. ปลายแหลมยาว
พับงอกลับ ดอกสีครีมอมเหลือง กลีบหนา รูปสามเหลี่ยม ยาว 6-7 มม. วงใน
เอกสารอ้างอิง
Renner, S.S., G. Clausing, N. Cellinese and K. Meyer. (2001). Melastomataceae แคบกว่า ปลายรูปแถบ ยาว 1.5-2 ซม. เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 1 มม. ปลายมี
(Phyllagathis). In Flora of Thailand Vol. 7(3): 468-475. ขนสั้นนุ่ม ผลย่อยมี 4-12 ผล รูปไข่ปลายแหลม ยาวประมาณ 2.5 ซม. ไร้ก้าน
Wangwasit, K., N. Cellinese and M. Norsaengsri. (2010). Phyllagathis nana- เมล็ดรูปรี ยาวประมาณ 1.5 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ การเวก, สกุล)
korniana (Melastomataceae), a new species from Thailand. Blumea 55(3):
246-248. พบที่พม่า ในไทยพบทางภาคใต้ที่ระนอง พังงา ขึ้นริมล�าธารในป่าดิบชื้น ความสูง
ระดับต�่า ๆ
เอกสารอ้างอิง
Craib, W.G. (1915). Contributions to the Flora of Siam. Additamentum VIII. Bulletin
of Miscellaneous Information Kew 1915: 435.
Turner, I.M. (2012). Annonaceae of Borneo: a review of the climbing species.
Gardens’ Bulletin Singapore 64(2): 389.

ก้ามกุ้งภูวัว: ไม้ล้มลุกขนาดเล็ก มีใบเดียว ช่อดอกแบบวงแถวคู่ กลีบดอกมี 4 หรือ 5 กลีบ ผลรูประฆังเป็นเหลี่ยม
(ภาพ: ภูวัว บึงกาฬ - PK)

ก๋าย: ช่อดอกแยกแขนงสั้น ๆ ก้านช่อดอกรูปตะขอ ปลายกลีบดอกรูปแถบ ยาวเท่า ๆ กัน (ภาพ: นราธิวาส - MP)

ก้ามกุ้งหัว: ไม้ล้มลุกไม่มีล�าต้น มีใบเดียว ช่อดอกยาว ช่อดอกแบบวงแถวคู่ เกสรเพศผู้ 4 อัน ผลรูประฆัง (ภาพ: ก๋ายขน: มีขนสั้นนุ่มทั่วไป เส้นแขนงใบเรียงจรดกัน ช่อดอกมีดอกเดียว ผลกลุ่ม ผลย่อยไร้ก้าน รูปไข่ปลายแหลม
โขงเจียม อุบลราชธานี - PK) (ภาพ: น�้าตกโตนปริวรรต พังงา - SSi)

52

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 52 3/1/16 5:11 PM