Page 74 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

กาหยีเขา
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

มีถิ่นก�าเนิดในภูมิภาคมาเลเซียแถบเกาะชวา บอร์เนียว ฟิลิปปินส์ และหมู่เกาะ
ซุนดาน้อย เป็นไม้ประดับทั่วไปในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ บางครั้งพบกระจายใน
ธรรมชาติตามป่าเบญจพรรณที่แห้งแล้ง

เอกสารอ้างอิง
Larsen, K., S.S. Larsen and J.E. Vidal. (1984). Leguminosae-Caesalpinioideae.
In Flora of Thailand Vol. 4(1): 11-13.

ก้าว: ใบเรียงเวียน แผ่นใบหนา เส้นแขนงใบมีเส้นแขนงใบย่อยแซม เส้นขอบใน 1 เส้น ช่อดอกแบบช่อกระจุก
ออกตามซอกใบ (ภาพ: ตาก - RP)
กาหยีเขา
กาหลง: ช่อดอกแบบช่อกระจะสั้น ๆ เกสรเพศผู้ยาวไม่เท่ากัน ฝักแบน รูปแถบ ขอบเป็นสัน (ภาพ: cultivated;
Dialium indum L. ภาพดอก - RP; ภาพผล - PK)
วงศ์ Fabaceae กาหลอ
ไม้ต้น สูง 20-25 ม. มีขนละเอียดตามแกนใบประกอบ ช่อดอก กลีบเลี้ยง Etlingera corneri Mood & Ibrahim
และผล ใบประกอบปลายคี่ เรียงเวียน แกนกลางยาว 10-20 ซม. ใบย่อยมี 2-4 คู่
รูปไข่แกมรูปขอบขนานหรือแกมรูปใบหอก ยาว 7-10 ซม. เส้นแขนงใบข้างละ ไม้ล้มลุก สูง 3-4 ม. ล�าต้นมีขนสั้นนุ่ม ใบมีข้างละ 10-11 ใบ รูปขอบขนาน
8-10 เส้น เรียงจรดกันใกล้ขอบใบ ก้านใบย่อยยาว 4-5 มม. ช่อดอกแบบช่อ ถึงรูปรี ยาว 15-65 ซม. แผ่นใบด้านล่างสีเขียวหรือม่วงแดง ก้านใบยาว 1-4 ซม.
แยกแขนง ยาวได้ถึง 15 ซม. ก้านดอกยาว 3-4 มม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ เรียงซ้อนเหลื่อม ฐานดอกสูง 1-1.5 ซม. วงใบประดับเรียงซ้อนเหลื่อมแน่นรูปถ้วย สูง 7-9 ซม.
รูปไข่แกมรูปขอบขนาน ยาว 5-6 มม. ไม่มีกลีบดอก เกสรเพศผู้ 2 อัน ก้านชูอับเรณูสั้น เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 7.5 ซม. ก้านช่อดอกตั้งตรง ยาวได้ถึง 90 ซม. ใบประดับ
อับเรณูยาว 4-5 มม. รังไข่มีขนยาวคล้ายไหม ก้านเกสรเพศเมียรูปเส้นด้าย ยอดเกสร สีแดง รูปขอบขนานหรือแกมรูปไข่กลับ ปลายพับงอ วงนอกยาว 6.5-8.5 ซม. วงใน
แบน ผลรูปกลม ๆ แห้งไม่แตก ยาว 2-3 ซม. สุกสีด�า ผิวคล้ายก�ามะหยี่ เนื้อในยุ่ย ยาว 3.5-7.5 ซม. ใบประดับย่อยยาวประมาณ 3.5 ซม. หลอดกลีบเลี้ยงยาวได้ถึง
เป็นปุย มีเมล็ดเดียว รูปรี เป็นเหลี่ยม ยาว 1-1.5 ซม. มีริ้วตามยาว 4 ซม. หลอดกลีบดอกยาว 2-2.5 ซม. กลีบปากตั้งตรง ยาว 1.6-2.5 ซม. สีแดง
ขอบสีขาวม้วนออก ช่อผลเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 10 ซม. ผลย่อยรูปไข่ สีขาว
พบที่คาบสมุทรมลายู ชวา และทางภาคใต้ของไทยตั้งแต่ระนองลงไป ขึ้นตาม เปลี่ยนเป็นสีส้มแดง เกลี้ยง ยาว 3.5-4 ซม.
ป่าดิบชื้น ความสูงระดับต�่า ๆ
พบทางตอนบนของคาบสมุทรมลายู และภาคใต้ตอนล่างของไทย ที่สงขลา
สกุล Dialium L. อยู่ภายใต้กลุ่ม Dialieae มี 28 ชนิด ในไทยมี 3 ชนิด ชื่อสกุล สตูล ยะลา และนราธิวาส ขึ้นตามที่ชื้นแฉะในป่าดิบชื้น ความสูง 200-500 เมตร
อาจมาจากภาษากรีก “dialyo” หรือ “dialeyin” ไม่มี หมายถึงไม่มีกลีบดอก
กาหลา, สกุล
เอกสารอ้างอิง
Larsen, K., S.S. Larsen and J.E. Vidal. (1984). Leguminosae-Caesalpinioideae. Etlingera Giseke
In Flora of Thailand Vol. 4(1): 87-88. วงศ์ Zingiberaceae
ไม้ล้มลุก เหง้าทอดเลื้อย ล�าต้นเทียมตั้งตรง ลิ้นกาบเรียบหรือจัก 2 พู ใบเรียงสลับ
ระนาบเดียว ช่อแบบช่อเชิงลดหรือช่อกระจุกแน่น ออกจากเหง้า ก้านช่อโผล่พ้น
พื้นดิน ตั้งตรง หรืออยู่ใต้ดิน ดอกเรียงเป็นวงรูปถ้วยบนฐานดอก วงใบประดับ
จ�านวนมาก วงนอกไม่มีดอก แต่ละใบประดับมีดอกเดียว ใบประดับย่อยเป็นหลอด
กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นหลอด แยกด้านเดียว ปลายจัก 3 แฉก ติดทน กลีบดอก
เชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาวเท่า ๆ หรือยาวกว่ากลีบดอก กลีบดอก 3 กลีบ สั้นกว่า
หลอดกลีบ ไม่มีแผ่นเกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน กลีบปากรูปลิ้น ปลายแยก 3 แฉก
ยาวกว่ากลีบดอก กลีบกลางบางครั้งจัก 2 พู โคนกลีบข้างหุ้มเกสรเพศผู้ เชื่อมติด
ก้านเกสรเพศผู้ อับเรณูบิดงอ แกนอับเรณูไม่มีรยางค์ รังไข่มี 3 ช่อง ออวุลจ�านวนมาก
กาหยีเขา: ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ผลสุกสีด�า ผิวคล้ายก�ามะหยี่ (ภาพ: แว้ง นราธิวาส - MP) ผลสด มีสันตามยาว
กาหลง สกุล Etlingera อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Alpinioideae มีประมาณ 110 ชนิด พบใน
Bauhinia acuminata L. เอเชียโดยเฉพาะภูมิภาคมาเลเซีย และทางตอนบนของออสเตรเลีย ในไทยมี
วงศ์ Fabaceae ประมาณ 15 ชนิด ชื่อสกุล ตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวเยอรมัน Andreas Ernst
Etlinger (1730-1790)
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 3 ม. หูใบรูปแถบ ยาวประมาณ 1 ซม. ใบรูปไข่กว้าง ยาวได้ถึง
14 ซม. แฉกลึกถึงประมาณกึ่งหนึ่ง โคนรูปหัวใจ เส้นโคนข้างละ 4-5 เส้น แผ่นใบ กาหลา
ด้านล่างมีขนสั้นนุ่ม ก้านใบยาว 3-4 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะสั้น ๆ มี 3-10 ดอก
ก้านดอกยาว 0.5-2 ซม. ใบประดับติดใต้กึ่งกลางก้านดอก ตาดอกรูปกระสวย Etlingera elatior (Jack) R. M. Sm.
ยาวได้ถึง 4 ซม. ปลายแยก 5 แฉกเล็ก ๆ ฐานดอกยาวประมาณ 5 มม. มีริ้ว ชื่อพ้อง Alpinia elatior Jack
กลีบเลี้ยงยาวประมาณ 2 ซม. ดอกสีขาว กลีบรูปขอบขนาน ยาว 4-6 ซม. เกสรเพศผู้ ไม้ล้มลุก สูง 3-6 ม. ใบมีได้ถึงข้างละ 17 ใบ รูปใบหอก ยาวได้ถึง 85 ซม.
10 อัน ยาวไม่เท่ากัน ก้านชูอับเรณูยาว 1.5-2.5 ซม. โคนมีขน อับเรณูยาว 4-5 มม. ก้านใบยาว 3-4 ซม. ก้านดอกยาว 0.8-2 ม. ฐานดอกยาว 4-9 ซม. วงใบประดับ
ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 1.5 ซม. ฝักแบน รูปแถบ ยาวประมาณ 10 ซม. สีชมพู หรือขาว เรียงซ้อนเหลื่อมที่โคน รูปรี วงนอกยาว 5.5-10 ซม. วงในยาว
ขอบเป็นสัน มี 5-11 เมล็ด (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ชงโค, สกุล) 4-7.5 ซม. ใบประดับย่อยยาว 2-2.5 ซม. แฉกลึกด้านเดียว หลอดกลีบเลี้ยงยาว

54

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 54 3/1/16 5:11 PM