Page 75 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

3-4 ซม. หลอดกลีบดอกสีชมพู แดง หรือสีขาวอมเหลืองในใบประดับสีขาว สารานุกรมพืชในประเทศไทย ก�าเบ้อ
กลีบปากสีแดงเข้ม ขอบสีเหลือง ยาวประมาณ 2 ซม. ช่อผลรูปรีกว้างเกือบกลม
หรือเรียวแคบ ยาวได้ถึง 20 ซม. ผลย่อยรูปไข่กว้าง ยาวประมาณ 2.5 ซม. ผิวเรียบ
มีขนละเอียด
พบที่คาบสมุทรมลายู ชวาสุมาตรา และภาคใต้ตอนล่างของไทย ขึ้นตามป่าดิบชื้น
ความสูงระดับต�่า ๆ เป็นไม้ประดับทั่วไปในเขตร้อน

กาหลาขี้แมว
Etlingera maingayi (Baker) R. M. Sm.
ชื่อพ้อง Amomum maingayi Baker
ไม้ล้มลุก สูง 3-4 ม. เหง้าทอดนอนมีรากค�้ายัน ใบมีข้างละประมาณ 17 ใบ
รูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาวได้ถึง 65 ซม. แผ่นใบมักมีปื้นสีน�้าตาลอมชมพู
ก้านใบสั้น ฐานดอกสูง 1.5-2 ซม. ช่อวงใบประดับสูง 2-3 ซม. เส้นผ่านศูนย์กลาง กาหลา: วงใบประดับสีชมพู หรือขาว เรียงซ้อนเหลื่อมที่โคน ช่อผลรูปรีกว้างเกือบกลม (ภาพ: cultivated - RP)
ประมาณ 4 ซม. ก้านช่อดอกยาวได้ถึง 1 ม. ใบประดับวงนอกเรียงซ้อนเหลื่อม
รูปถ้วย ยาว 3-4 ซม. ด้านนอกมีขนหนาแน่น วงในแคบกว่า สีน�้าตาลแดง ยาว
3-3.5 ซม. ใบประดับย่อยยาวประมาณ 2 ซม. หลอดกลีบเลี้ยงยาว 2.5-3 ซม.
หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 1.5 ซม. กลีบปากตั้งตรง บานออก ยาว 1.5-2 ซม.
สีชมพู ช่วงโคนมีปื้นสีแดงขอบสีขาว ช่อผลกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 5-7 ซม.
ผลย่อยรูปไข่ สีแดงสด เกลี้ยง ยาวประมาณ 2.5 ซม.
พบที่คาบสมุทรมลายู และภาคใต้ตอนล่างของไทย ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูง
ระดับต�่า ๆ
กาหลาถ้วย กาหลาขี้แมว: ใบประดับวงนอกเรียงซ้อนเหลื่อมแน่นรูปถ้วย ด้านนอกมีขนหนาแน่น (ภาพ: ยะลา - RP)
Etlingera venusta (Ridl.) R. M. Sm.
ชื่อพ้อง Hornstedtia venusta Ridl.
ไม้ล้มลุก สูง 2.5-4 ม. ใบมีข้างละประมาณ 10 ใบ รูปขอบขนาน ยาว 15-80 ซม.
แผ่นใบเกลี้ยง ก้านใบสั้นมาก ฐานดอกสูง 2-3 ซม. ช่อวงใบประดับสูง 8-9 ซม.
เส้นผ่านศูนย์กลาง 7-7.5 ซม. ก้านช่อดอกยาว 60-80 ซม. ใบประดับสีชมพูอมม่วง
หรือมีปื้นขาวแซม เรียงซ้อนเหลื่อมแน่นรูปถ้วย รูปรีหรือรูปขอบขนาน วงนอก
ยาว 7.5-12 ซม. ปลายพับงอกลับ วงในแคบกว่า ยาว 2-8 ซม. ใบประดับย่อย
ยาวประมาณ 3 ซม. หลอดกลีบเลี้ยงยาวประมาณ 4 ซม. หลอดกลีบดอกรูปแถบ
ยาว 1-1.2 ซม. กลีบปากตั้งตรง ยาว 2-2.2 ซม. สีขาว โคนมีปื้นสีแดง ช่อผลกลม
กว้าง เส้นผ่านศูนย์กลาง 13-15 ซม. ผลย่อยรูปไข่ ปลายเรียว สีแดง เกลี้ยง ยาว
ประมาณ 5 ซม.
พบที่คาบสมุทรมลายู และภาคใต้ตอนล่างของไทย ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูง
ระดับต�่า ๆ คล้ายกับกาหลอ แต่ก้านใบสั้นมาก และผลไม่มีใบประดับติดทน
กาหลาถ้วย: ใบประดับสีชมพูอมม่วงหรือมีปื้นขาวแซม วงนอกปลายพับงอกลับ ผลย่อยปลายเรียว (ภาพ:
cultivated - JM)
เอกสารอ้างอิง
Khaw, S.H. (2001). The genus Etlingera (Zingiberaceae) in Peninsular Malaysia กำาเบ้อ, สกุล
including a new species. Gardens’ Bulletin Singapore 53(1-2): 191-239.
Mood, J. and H. Ibrahim. (2000). A new species of Etlingera (Zingiberaceae) Gagnepainia K. Schum.
from peninsular Malaysia and southern Thailand. Nordic Journal of Botany
20(3): 279-283. วงศ์ Zingiberaceae
Wu, D. and K. Larsen. (2000). Zingiberaceae. In Flora of China Vol. 24: 356-357. ไม้ล้มลุก เหง้าสั้น รากมีหัวใต้ดิน ใบเรียงสลับระนาบเดียว กาบเรียงซ้อนเหลื่อม
มีขนสั้นนุ่ม มีลิ้นกาบ ช่อดอกออกจากเหง้าแบบช่อเชิงลด ไม่มีใบประดับและ
ใบประดับย่อย ดอกออกเดี่ยว ๆ บนแกนช่อ กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นหลอด
แฉกลึกด้านเดียว ปลายแยก 3 แฉกตื้น ๆ ติดทน กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด
ยาวกว่าหลอดกลีบเลี้ยง มี 3 กลีบ กลีบรูปขอบขนานแกมรูปไข่ พับงอกลับ
แผ่นเกสรเพศผู้ที่เป็นหมันด้านข้างรูปไข่กลับเกือบกลม กลีบปากปลายแยก 3 แฉก
กลีบกลางเรียวยาว ปลายกลีบเว้าตื้น โคนมีต่อม 2 ต่อมรูปเส้นด้าย ติดก้าน
เกสรเพศเมีย ก้านเกสรเพศผู้ 1 อัน ยาวกว่ากลีบปาก โค้งงอ อับเรณูรูปแถบ
กางออก ยอดสันสั้น ไม่มีรยางค์ด้านข้าง รังไข่มีขนสั้นนุ่ม ผลแห้งแตก มีขนสั้นนุ่ม
ปลายมีกลีบเลี้ยงติดทน เมล็ดกลม มีเยื่อหุ้มสีขาว

สกุล Gagnepainia มี 2 ชนิด พบในภูมิภาคอินโดจีนและพม่า ชื่อวิทยาศาสตร์
มักสับสนกัน ชื่อที่ถูกต้องคือ G. godefroyi (Baill.) K. Schum. ดอกสีขาว
และ G. harmandii (Baill.) K. Schum. ดอกสีเขียว ส่วน G. thoreliana (Baill.) K.
Schum. เป็นชื่อพ้องของชนิดที่สอง (Jana Leong-Skornickova, pers. comm.)
กาหลอ: ล�าต้นมีขนสั้นนุ่ม ก้านช่อดอกตั้งตรง วงใบประดับเรียงซ้อนเหลื่อมแน่นรูปถ้วย สีแดง ปลายพับงอ (ภาพ:
เบตง ยะลา - RP) ชื่อสกุลตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวฝรั่งเศส Francois Gagnepain (1866-1952)

55

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 55 3/1/16 5:11 PM