Page 11 - Türk Yurdu 387. sayı Kasım 2019(web için-kapaklı)

DÜŞÜNCELER

HOMO DIGITALICUS VE DİL KULLANIMI

MİLAY KÖKTÜRK

İnsanlar dili, bütün koşullardan soyutlanmış ola- dünyada etkindir; dijital dünyaya eklemlenmiştir.
rak değil, kendi çağlarının anlayışıyla, kendi toplum- Dijitalleşen insan, dijital dünyanın bağımlısıdır ve
sal ve kişisel dünyalarından edindikleri donanımla kendine özgülüğünü bu dünyada kaybetmiştir. So-
kullanır. Kişinin yaşadığı zaman diliminde kökten bir runumuz da zaten dijital çağın teknolojini kullanan
farklılaşma ortaya çıkmışsa, dil kullanımı da farklı- insan değil, algı ve duygusunu, bilme ve düşünme
laşır. Farklılaştırıcı etki sadece dil kullanımını değil, etkinliğini sadece bu dünyaya dayandıran homo
tek tek bireyleri de genel anlamda insan tipolojisini digitalicustur. Çünkü insanlık dünyasında bu tipolo-
de biçimlendirir. Herhangi bir insan tipolojisi ken- jinin ağırlığı gittikçe artmaktadır. Homo digitalicus,
di çağındaki karakteristik özelliğiyle, kendi çağında mevcut kuşakları izleyen o bilinen anlamdaki “yeni
sergilediği etkinlikle adlandırılır. Bu meyanda örne- kuşak” değil, bambaşka bir duyuş, düşünüş ve varo-
ğin homo economicus, ekonomik faaliyetle karak- luşa sahip olanlar topluluğudur; yepyeni bir kuşak-
terize edilen insan tipini ifade eder. Yaşadığımız bu tır. Onun dili ve anlayışı önceki kuşaklara mesafe-
çağın insan tipolojisini ise “homo digitalicus” diye lidir. Bu kuşak, Ahmet Haşim’in deyimiyle “melali
adlandırmak fevkalade isabetli gibi görünmektedir. anlamayan nesil”dir.
(Bu kavram, 17-18 Ekim 2019 tarihlerinde, Osman- Melali anlamak nedir?
gazi Üniversitesinde düzenlenen sempozyumda,
Prof. Dr. Ali Osman Gündoğan tarafından tefekkür Melali anlamak, içinde yaşadığı toplumun ve
dünyasına sunulmuştur.) Ancak bu bağlamda dile kültürün değer dünyasını, hüzün ve mutluluğunu,
getirilen bazı yazılarda, karşımıza “homo dijitalis” duygulanım durumlarını kavramak, iç dünyasında
kavramı da çıkmaktadır. Düşünelim, homo digitalis hissetmektir. Bu, zihinde gerçekleşir. Şayet değer ve
mi homo digitalicus mu? duygu dünyasında, özneler arası paylaşımda bir sa-
katlanma olmuşsa, yeni kuşaklarla toplumsal dünya
Çağımızın insanını anlatmak için “homo digita-
lis” kavramı kullanılsa da bu adlandırma “homo di- arasında bir boşluk oluşmuş demektir. Aslında asıl
gitalicus” teriminin içeriğini ifade edememektedir. çatlama, yeni kuşağın zihninde yaşanır. Bu, ilkön-
ce dil dünyasında ve dil kullanımında gerçekleşir.
Homo digitalis terimi “dijital insan” anlamı taşır. Bu
kavram mükemmel biçimde geliştirilmiş ve âdeta Homo digitalicus da, eklemlendiği dijital dünyada
dili kullanmaktadır. O, melali anlamasa da, başka
insandan ayrılamayacak derecede ona benzeyen
robotları, bir de birebir diyalog kurduğumuz yapay kavram veya ideleri anlar. Melali anlatan dili kullan-
masa da, iletişimini sağladığı bir dil kullanır. Öyley-
zekâları anlatabilir. Örneğin yapay zekâ, telefonun
öbür ucunda konuşan bir insan gibidir ve âdeta “di- se, onun zihnine ve dil kullanımındaki farklılığa göz
atmak gerekir.
jital insan”dır. Homo digitalicus kavramı ise dijital-
leşen insanı, yani dijital çağın insanını ifade etmek- Zihin üzerine
tedir.
Ray Kurzweil “Bir Zihin Yaratmak” adlı eserinde,
Homo digitalicus’un algısı ve duygusu, onun zih- zihnin işlevlerinin nörotik temellerini soruşturur ve
ninin işleyişi, zihin algoritması dijital dünya tarafın- beynin bütün etkinliklerinin “şekil tanıma temeli”ne
dan belirlenmiştir. Bu insan kendi doğal yetilerine dayandığını öne sürer. Biz ise, zihnin yapısını değil
sahiptir; ama o, doğa dünyasından ziyade dijital kullanımını; karşıda olan, iletişim kuran, eyleyen,
9